Slechts 4% van de Nederlanders is lid van een politieke partij en van die 4% weer slechts 10% aktief lid. Deze 0,4% van de bevolking heeft de touwtjes in handen. Zij stellen de programma’s op en bepalen de volgorde op de kandidatenlijsten voor de verkiezingen. Partijen zijn nog slechts kiesverenigingen die zich tot doel stellen de deelnemers aan die kiesverenigingen op bepaalde plaatsen in de politiek te brengen.

De partijen zijn ook inhoudelijk steeds meer op elkaar gaan lijken. Dat zegt iemand als de Rotterdamse professor Oerlemans: ‘Met de beste wil van de wereld kan ik geen wezenlijk verschil ontdekken tussen CDA, PvdA, VVD en D66, zelfs GroenLinks past zich meer en meer aan.’ Oerlemans noemde daarom Nederland in het NRC een ‘één-partijstaat’.

Ik herinner me de Nijmeegse toespraak van Wim Kok tijdens de kampagne voor de Tweede Kamerverkiezingen in 1989. Ten overstaan van een zaal vol studenten zei hij toen: ‘De tijd van grote idealen is voorbij. Het Grote Doel bestaat niet meer.’

Het is nooit het doel van de sociaal-demokratie geweest het kapitalisme af te schaffen; de sociaal-demokratie heeft altijd slechts het systeem leefbaar willen maken door middel van aanpassingen. En dat heeft ertoe geleid dat de sociaal-demokratie nu in een identiteitskrisis verkeert en, zoals men dat zelf vaak omschrijft, slachtoffer is geworden van het eigen sukses. De redenering die daar achter zit komt op het volgende neer: Echte klassentegenstellingen bestaan niet meer, iedereen heeft een redelijk bestaan en er is nog vooruitgang op alle fronten. Dat alles heeft de sociaal-demokratie altijd bepleit en is nu realiteit en daarmee heeft ze zichzelf overbodig gemaakt.

De filosoof Fukuyama gaat nog verder. Hij spreekt zelfs over ‘het einde van de geschiedenis’. Echte veranderingen heeft de mens niet meer nodig, is zijn uitleg. En inderdaad, voor de rijken is er geen enkele reden om nog naar verandering, laat staan wezenlijke verandering, te streven. Maar hoe moeten we aan de mensen in Peru uitleggen dat de geschiedenis ten einde is? Hoe maken we de mensen in de krottenwijken van Rio de Janeiro duidelijk dat het leven voor hen niet meer te bieden heeft dan een paar golfplaten? Hoe verklaren we aan toekomstige generaties waarom de mens zoveel natuur heeft vernietigd en er een vergiftigd milieu voor in de plaats heeft gelaten? Welk perspektief is er in de ogen van deze cynici voor de mensen die nu, óók in ons land, armoe hebben?

Voor ons is de toekomst vandaag begonnen. Er is een wereld te winnen. Weg met het nihilisme, weg met de zelfgenoegzame ledigheid van de yuppen en anderen, die totaal vervreemd zijn van de werkelijkheid waarin de meerderheid van de mensen leeft. De inzet van onze strijd is een maatschappij zonder klassen en uitbuiting, een maatschappij waarin elk mens waardigheid en zelfrespekt kan verwerven. Niet ten koste van de ander, maar samen met de ander.