Vrijwel alle partijen in de Tweede Kamer zijn het erover eens dat meer overheidstaken moeten worden afgestoten en overgegeven aan het bedrijfsleven. ‘Privatiseren’ heet dat in Haags jargon. Om de geesten daar rijp voor te maken is men bereid desnoods het eigen nest te bevuilen.

Hoewel de politici de werkgevers zijn van de ambtenaren en dus verantwoordelijk zijn voor hun daden, schijnen de meesten van hen een niet te onderdrukken neiging te hebben het werk en de inzet van die ambtenaren belachelijk te maken. Wanneer een baas in het normale bedrijfsleven zich net zo denigrerend zou uitlaten over zijn personeel als politici dat doen over ambtenaren, zou hij binnen de kortste keren geen zaak meer hebben. Resultaat van die permanente beschimping door de eigen baas is dat we nu twee soorten ambtenaren kennen: Zij die zich gefrustreerd voelen en alleen nog maar cynisch over hun eigen en andermans werk kunnen praten en zij die gekorrumpeerd zijn en braaf uitvoeren wat er van hen wordt gevraagd, tot de pensioengerchtigde leeftijd hen uit het lijden verlost.

Enkele jaren geleden werd de PTT een NV. Dat had voor de overheid, enig aandeelhouder, allerlei voordelen. Maar nu wil men verder gaan. De PTT moet naar de beurs en worden geprivatiseerd. Hetzelfde lot staat de NS te wachten. De verkoop van deze ‘nationale’ bezittingen moet de staatskas weer voor een tijdje uit de problemen helpen. Immers, er wordt een opbrengst van vele miljarden verwacht. Dat de PTT over 1991 1,6 miljard winst boekte en de cijfers over 1992 zelfs nog beter waren, bewijst dat de overheid met deze verkoop een kip met gouden eieren slacht. Maar nog erger is dat uiteindelijk de gebruikers van deze diensten het slachtoffer worden. Zij zullen hogere tarieven moeten gaan betalen (mogelijk 10% per jaar bij de NS) en zij zullen de verslechterde dienstverlening (sluiting postkantoren) moeten opvangen. De ervaringen in Engeland (Margaret Thatcher) en de VS (Ronald Reagan) wijzen dat uit. De grootschalige aanpak van de privatiseringen heeft geleid tot een groter gat tussen de rijken en armen. De gezondheidszorg is alleen nog op nivo voor de rijken. Zij laten zich tegen hoge vergoedingen vertroetelen op de beauty farms, terwijl tientallen miljoenen anderen tevergeefs wachten op professionele hulp.

De overheid heeft van het volk het recht gekregen op te treden als hoedster van het algemeen belang en strijdster voor gelijke rechten en kansen voor iedereen. Daarvoor hebben we de overheid macht gegeven (verkiezingen) en geld (belastingen). Het geloof in het laisser faire, laisser allez van de nieuwe fundamentalisten zegt dat, wanneer we alles maar aan de magische hand van de vrije markt overlaten, uiteindelijk alles goed zal komen. Bewijzen voor deze stelling zijn er niet; het is dan ook iets waarin je moet geloven, net als in God.

Maar is het niet zo dat de bedrijven alleen de krenten uit de pap pikken en er juist zelf vaak een puinhoop van maken (zie RSV, DAF, Philips, Fokker, NedCar en al die andere)? En is het niet vaak zo dat, àls het fout is gegaan, de overheid mag/moet optreden als de ‘reddende engel’?

Churchill zei eens: ‘De staat is net als het verteringsorgaan: als je er iets van merkt is het fout.’

Ik zou willen zeggen: ‘De staat is net als het verteringsorgaan: als het niet meer werkt, is het fout.’