Het waren maar twee woordjes en ze waren ook nog verstopt in een lange, wat plechtstatige zin: ‘De regering doet een beroep op burgers, bedrijven, andere overheden en maatschappelijke organisaties om gezamenlijk de sociale uitsluiting en stille armoede in onze samenleving eensgezind en met kracht aan te pakken.’ Maar het feit dat het koningin Beatrix was die de twee woorden uitsprak, maakte dat ze toch voor flink wat beroering zorgden. Voor het eerst in vele jaren sprak de koningin op 19 september 1995 in de troonrede weer over armoede in Nederland. Dat was in 1995, ruim veertien jaar geleden, en de armoede bestaat nog steeds.
Natuurlijk, niemand hoeft in ons land dood te gaan van de honger, en natuurlijk, armoede is een relatief begrip. Maar het gaat bij al die mensen die het treft wel om absolute feiten. Armoede betekent dat je niet normaal in de samenleving kunt functioneren, omdat je bent uitgerangeerd, omdat je te weinig geld hebt, of omdat (goede) voorzieningen voor jou niet bereikbaar zijn. Armoede grijpt diep in en kent vele gezichten. Uit talloze onderzoeken in binnen- en buitenland blijkt dat er grote verschillen bestaan tussen de gezondheid en levensverwachting van mensen met een hoog en mensen met een laag inkomen. Deze verschillen, doorgaans aangeduid als sociaal-economische gezondheidsverschillen, groeien naarmate de kloof tussen arm en rijk groter wordt. Volgens een onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne uit 1993 gingen toen mensen met een lage sociaal-economische status gemiddeld vierenhalf jaar eerder dood en blijven gemiddeld twaalfeneenhalf jaar korter gezond dan mensen met een hoge status. De respectievelijke cijfers nu zijn: zeven jaar korter leven, en zeventien jaar korter gezond.
Al in 1996 schreef de VN-organisatie UNDP in haar Human Development Report over ons land: ‘De economie groeit, maar doet dat meedogenloos.’ De organisatie doelde vooral op de oneerlijke wijze waarop de revenuën van de toenemende welvaart neerslaan in de samenleving. Sprak de koningin nog over ‘armoede’, in de beleidsstukken die daarop volgden werd toch vooral gesproken over ‘arme mensen’. Dit om aan te geven dat de armoede geen structurele oorzaak had. Armen zijn zelf schuld aan hun falen, aan hun lot. Dat die opvatting ook in ons land leeft blijkt uit een aantal reacties op de onlangs uitgekomen film van Marcel van Dam ‘De Onrendabelen’. Verstoken van elke vorm van empathie worden in die reacties de mensen die het om wat voor reden dan ook niet getroffen hebben in het leven, weggezet als loosers, die een schop onder de kont nodig hebben. Immers: Eigen schuld, dikke bult. Twee zaken worden hier miskend. Op de eerste plaats dat de mensen op het sociaal minimum er vanaf 1980 niets op vooruit zijn gegaan, terwijl in diezelfde onze algemene welvaart met meer dan 50% is gegroeid. Op de tweede plaats wordt uit het oog verloren dat er een groeiende groep mensen is die om redenen van wie ze zijn (geworden), niet mee kunnen in onze huidige, snelle prestatiemaatschappij. Deze mensen kunnen simpelweg de moderne ratrace die onze samenleving geworden is, niet bijhouden. Hier wordt de samenleving geconfronteerd met een keiharde beperking van de mogelijkheden. Net zoals je wel aan gras kan trekken, maar het gaat er niet sneller door groeien. Het feit dat een groeiende groep buitengesloten wordt omdat ze de dynamische, technologisch geavanceerde 24-uurseconomie niet kunnen bijbenen, zou aanleiding moeten zijn eens na te denken over wat samenleven nu eigenlijk betekent. Is het vrij baan voor de homo economicus? Is het vrij baan voor de struggle for live en de survival of the fittest? Of is het mensen (ongeacht wie het is) in zijn waarde laten en kansen voor het leven bieden? Een samenleving die iedereen zijn waardigheid gunt, die mensen als gelijkwaardigen beschouwt, en die solidariteit ziet als een voorwaarde voor vruchtbaar samenleven, zal kiezen voor het laatste. Hoe kunnen we dat organiseren?
Op de eerste plaats moeten we wat doen aan de gigantische inkomensverschillen. Dat mensen verschillend verdienen wordt door iedereen begrepen wanneer daar een goede verklaring voor bestaat en wordt gegeven. Nu gebeurt dat niet. Meestal omdat het ook niet uit te leggen is. Hier aan gerelateerd: het sociaal minimum moet omhoog. Spijkerharde armoede is in een welvarende, beschaafde samenleving onaanvaardbaar. Het is onaanvaardbaar uit een oogpunt van medemenselijkheid, maar ook onaanvaardbaar omdat we weten dat armoede een voedingsbodem verschaft voor allerlei ongewenst gedrag: slechte eet- en leefgewoonten, verwaarlozing, schooluitval, verslaving, criminaliteit. Op de tweede plaats moeten we alles in het werk stellen om iedereen een plaats te geven in de samenleving. Vroeger, laten we zeggen tot eind tachtiger jaren, had een bedrijf als Philips op elke vestiging mensen in dienst die de eenvoudige klussen deden; van koffie zetten tot het rondbrengen van de post en van het doen van eenvoudige reparaties tot het schoonhouden van het bedrijfsterrein. Wat niet kon worden geautomatiseerd, wordt nu meestal gedaan door onderaannemers met hele lage lonen, flexcontracten en slechte arbeidsvoorwaarden. Zelfs de sociale werkvoorziening (WSW) is ‘gerationaliseerd’ en werkt met winstoogmerk. Een bedrijf als Thomassen & Drijver had voor het in Amerikaanse handen kwam zijn eigen bedrijfsschool waar iedereen zich extra kon bekwamen. Jongeren die een bedrijf binnenkwamen liepen eerst een lange tijd mee met een ervaren persoon om zo langzamerhand het vak te leren en te leren hoe je je had te gedragen. Voor al die zaken is geen tijd meer, de mens is niet langer de maat der dingen. Zogenaamde ‘efficiëntie ten behoeve van winstmaximalisatie’ is het enige criterium waarop de wenselijkheid van zaken wordt beoordeeld. De menselijke maat is verdwenen. De crises waarmee de moderne, Westerse samenleving nu te maken heeft, leert ons veel over wat gefaald heeft.
Ieder mens is op de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor eigen leven en geluk. Maar dat is maar één kant van de zaak. De gemeenschap, de samenleving moet zo georganiseerd zijn dat iedereen met maximale kans op succes dat geluk kan nastreven. Behalve dat we verantwoordelijk zijn voor onszelf, zijn we dat ook voor onze medemens. En dat komt goed uit: De mens is immers een sociaal wezen. Laten we daarom de samenleving ook sociaal maken.
Dit artikel is verschenen in de Wegener-pers op 1 december 2009
13 reacties
Beste Jan,
Tijdens de laatste commissievergadering in Landgraaf wist onze PvdA wethouder met trots te melden dat er meer gebruik gemaakt werd van de regelingen van bijzondere bijstand en de potjes armoedebestrijding.
Op mijn vraag of er nu beter gebruik van deze regelingen werd gemaakt of dat de armoede gestegen is kon zij geen antwoord geven.
Een dag later heb ik haar het boekje “opgeblazen bestuur” van Maartje Peters uitgeleend.
Reactie door Ben Rewinkel — zondag 6 december 2009 @ 2.17 uur
Mooie woorden. Maar doet het er iets toe? Verandert het ook maar iets aan de gang van zaken? Denken in termen van belangen en conflicten bepaald wat er gebeurt, niet realistische observaties en nuchtere analyses.
Wat ik wel erg jammer vind in dit verhaal is:
‘Ieder mens is op de eerste plaats zelf verantwoordelijk voor eigen leven en geluk’.
Het begrip ‘eigen verantwoordelijkheid’ is en wordt dermate misbruikt dat het gebruik ervan walging bij mij oproept, zelfs in dit verband. Eigen leven en geluk hangen van een oneindig aantal factoren af, en slechts voor een klein deel is het gerechtvaardigd te stellen dat men daarvoor verantwoordelijk gehouden kan worden.
De term is, sinds het in de mode is, vooral gebruikt door mensen om hun verantwoordelijkheid, voor anderen, voor hun taak, voor hun macht, af te wentelen op de ‘client’. Het is een mantra geworden dat gedachteloos en achteloos gereciteerd wordt.
De wereld zou er volkomen anders uitzien als het ‘eigen verantwoordelijkheid’ consequent toegepast zou worden. Het is een griezelige Orwelliaanse slogan. Je reinste Newspeak. Het is onmogelijk om dit consequent toe te passen – en dat gebeurt dus ook niet! Welnu, een waarheid die niet consequent toegepast wordt, is een leugen, is hypocriet. Het is voor rijken, machtigen en aanzienlijken vrij makkelijk om ‘eigen verantwoordelijk’ te dragen. Wat ze nodig hebben kopen ze gewoon in, wat ze kapot maken vervangen ze gewoon, advocaten en juristen staan hen bij, ze hebben de juiste contacten, velen willen hen maar al te graag helpen en ze genieten bescherming, afscherming en vele rechten. Ik hang geen godsdienst aan, maar vind het idee van ‘niet oordelen, dat is voor God als de mens voor Zijn troon verschijnt’ een veel elegantere en intelligentere oplossing voor het menselijk tekort. Al is dat natuurlijk ook hypocriet omdat het niet consequent toegepast wordt.
Waar is de compassie, de redelijkheid, de intelligentie en de zelfkennis. Waarom maken we alles zo ingewikkeld?
Doe niet een ander wat je jezelf niet aangedaan wilt hebben, blijf eindeloos leren en laat geen rommel na waar je gaat. Veel meer is er niet nodig als leefregels voor een goede maatschappij. Eenvoudig consequent toe te passen ook!
Reactie door Christiaan Bulesz — maandag 7 december 2009 @ 12.49 uur
Inderdaad het is oorlog! De overheid is onze vijand,, overal waar het westen en/of het feminisme komt gaat alles naar de kloten!
Reactie door AdVader — maandag 7 december 2009 @ 13.36 uur
Ik dacht juist dat overal waar het OORLOG is alles naar de kloten gaat……
Denk voordat je iets roept, is ook nog een goede leefregel.
Reactie door Christiaan Bulesz — woensdag 9 december 2009 @ 19.53 uur
@advader en christiaan
Een oorlog tegen een ander land voer je in je eigen binnenland.
Je onttrekt kapitaal en middelen/mensen uit je eigen maatschappij waardoor die ernstig verzwakt. Een verre oorlog is altijd stiekem heel dichtbij.
inderdaad bezint eer ge begint zo ging dat gezegde.
Ieder is nou eenmaal verantwoordelijk voor eigen geluk. Denk maar niet dat een ander je al het geluk van de wereld gaat schenken.
Als je niet gelukkig bent ga er wat aan doen, zet een actie op of zo, ga de politiek in…noem maar op. Ga je leven leven zodat je je geluk vind, dat is je eigen verantwoordelijkheid.
De definitie ” het westen” is zo ouderwets. Volgens mij word die naiefe term alleen nog maar gebruikt door fundamentalisten die tegen vrijheid van de mens is en het feminisme (gelijkstelling van de vrouw, welke ook mens is geloof het of niet) vervloekt.
” het westen ” bestaat niet. Alleen in films en wazige leuzen.
Reactie door erick — woensdag 16 december 2009 @ 1.45 uur
Jan,je zegt, dat de burger niet heeft gekregen
wat is beloofd. Het is absoluut de linkse regering, die b.v. onderwijs KAPOT heeft gemaakt en zie dat maar eens in een paar jaar te herstellen, dat is onmogelijk. Zoiets heeft tijd nodig en men is dacht ik op de goede weg.
Reactie door L.v.Hirtum — zaterdag 26 december 2009 @ 17.46 uur
ik stem niet en hou niet van politiek!
dus haal mij ook niet over!!! mail mij niet!!! maar er zijn wel degelijk mensen doodgegaan door de sanctiepolitiek van balkenende en je hoort er bijna niemand over!!! alles in onze samenleving wordt verdoezeld en goedgepraat!!! er worden zelfs ongestraft rascisten toegelaten in de politiek, terwijl dat in duitsland juist streng verboden is!!! iedereen weet dat de rijken schuld hebben aan de credietcrisis en toch geven die sadistische hollanders altijd de schuld aan de vluchtelingen!!!
vele voorvaders van ons waren een van de gastarbeiders eeuwen terug!!! die zijn nu ineens niet meer welkom? stuur de hollanders dan ook weg die zich misdragen!!! stuur alle rascisten naar een jappenkamp!!! laat rechters hun wegen niet langer goedkeuren!!! laat de politiek niet langer liegen over statistieken!!! tegenwoordig worden turkse winkeltjes juist overvallen door (ja hoor) nederlanders!!! alsof hollanders zo heilig zijn!!! zeg nooit meer van je leven dat er geen armoede in NL bestaat!!! je wilt toch niet medeplichtig zijn als het wel zo blijkt te zijn? sommigen hebben alleen nog €100,- leefgeld per maand!!! geen gezeik iedereen rijk!!! iedereen op aarde is familie!!! de aarde is van God!!!politiek heeft ervoor gezorgd dat God uit ons leven is verdwenen en in zijn plaats proberen ze zelf voor God te spelen!!! zoals de jeugdzorg en de kinderbescherming die zich bedienen van leugens en valse beschuldigingen om kinderen wereldwijd bij hun gezinnen weg te halen!!! deportatie noemen wij dat!!! er zijn in NL juist meer jonge mensen nodig!!! meer nieuwe banen!!! toch verdient NL zoals die nu is geen nieuwe generatie!!! pedofielen vanaf 18jr. hebben teveel macht en vrijspel gekregen om kinderen te verkrachten zonder bewijs!!! loverboys moeten vast!!! niet de slachtoffers!!! blowen moet weer verboden worden!!! er is in onze samenleving geen gevoel van schaamte meer!!! maffia heeft vrijspel gekregen zowel in drugs als prostitutie!!! CO-2 problemen kunnen niet opgelost worden!!! dan moeten wij allemaal stoppen met ademhalen, roken, groente en vuilverbranden!!! kolen zijn nl., groente in verregaande stadium van compostering!!!
regeringen grijpen dit aan om de aandacht van veel belangrijkere zaken weg te houden!!! de armoede zal toenemen als de
prijzen hierop zullen toenemen in 2012!!!
“wanbetalers” zullen toenemen!!!uiteindelijk zal de oorlog tegen deurwaarders alleen maar toenemen!!! ministers zullen ellende overzichzelf afroepen die ze anderen toewensen!!!
als een boemerang…!!!
Reactie door rob — maandag 28 december 2009 @ 4.29 uur
Interessant stuk. Dank.
Armoede is een breder begrip dan velen denken.
Reactie door Tony — dinsdag 29 december 2009 @ 12.40 uur
12,5 jaar korter dan…
Armoede is een relatief begrip in het decadente Nederland. Wie geen wasmachine kan kopen zou arm zijn?
Wie vind het prettig om onder het oog van een bewindvoerder 50 euro per week te mogen besteden en dat je elke lolly waar je aan likt moet overleggen met die persoon??
Dat is pas armoede, geestelijk armoede bedoel ik hiermee.
Een aanslag zoals U het correct noemt.
12,5 jaar korter leven. Misschien niet eens zo’n slecht idee. Wie wil er graag ouder worden dan 65 in deze maatschappij. Als een oud kras mannetje achter de bloemetjes neerkijken op de straat
vanaf verdieping xxx.
Je 3 dagen kunnen verheugen op dat ene bezoekje.
Nou ehh, mij niet gezien. Als ik niet meer kan ondernemen ben ik afgeschreven.
Risperdal.
Iemand met een structureel laag inkomen komt vanzelf wel in een crisis terecht en of het nu een financiële crisis is of een geestelijke crisis, beide zijn erg en beide hebben een enorme impact.
Risperdal een optie? De psychiater knikt al hevig “ja” want bij een X aantal voorschriften krijg hij een vette bonus van de farmaceut.
Dat in Amerika is aangetoond dat Risperdal het leven met ongeveer 30 jaar verkort (ach, kun je beter nog blowen en zuipen) is schrikbarend te noemen en wat doen wij.
Niets bureaucratie! Misantropie met struisvogelpolitiek. Dat is waar ze mee bezig zijn.
Ik kan wel een professortje zijn want de papieren heb ik, maar heb je dan alles te zeggen?
Net zo min en de misantropische inslag wordt alleen maar dominanter.
Ligt er een burgeroorlog te broeien ergens? Ik sluit me meteen aan.
Reactie door Dr. JF Harsfeld — donderdag 28 januari 2010 @ 13.05 uur
Nou Jan,
Bij mij is het nu zover, ben nu alles kwijt.
Ik kan niet werken, heb geen huis en geen inkomsten en geen gemeente die wat doet, sterker nog ze doen wat jij voorspelde.
Ik werd dakloos dus einde uitkering, maar mijn rekeningen gaan natuurlijk wel gewoon door en contract is contract in het bedrijfsleven. Geloof me het is echt hopeloos voor iedereen in de bijstand in Dordrecht. Ik voorspel na de energie afrekening een gigantische toename van dakloosheid en onoverkomelijke deurwaarders praktijken. Zelf heb ik het helemaal nu verpest door zowat iedere gemeente ambtenaar letterlijk voor alles en nog wat uit te maken (helaas ook bedreigingen, maar mijn emoties moeten ook een kant op, vandaar mijn anonimiteit gaarne)
De manier waarop er met mensenlevens hier wordt omgegaan is absurd. We moeten uiteindelijk allemaal aan de anti-depressiva/kalmerings middelen om via een bizar systeem tussen zwaar verslaafde junkies en alcoholisten een soort van terugkeer naar de maatschappij te willen realiseren. (gadv. ik walg echt van die ambtenaren hier zeg)
Wat eigenlijk nog erger is is dat de gemeente niet praat met de burgers, het is altijd een monoloog.
Maar goed , je begrijpt mijn punt denk ik wel.
Het ga je goed , je doet goed werk maar helaas ben je ook maar een pion in de ‘samenleving’
Groetjes,
Een buitengesloten ‘burger’
Reactie door effe niet svp — donderdag 11 februari 2010 @ 11.25 uur
P.S.: In het artikel staat dat je in Nederland niet hoeft dood te gaan van de honger, maar ik bestrijd dat. Wie geen geld krijgt van de gemeente kan ook geen beroep doen op de voedselbank en dus …. hongerdood.
Eigenlijk zijn de lokale ambtenaren dus gemeenschappelijk bezig met ‘volkerenmoord’ …
Reactie door effe niet svp — zaterdag 13 februari 2010 @ 4.41 uur
Goed betoog, Jan. Ik ben het er mee eens.
Reactie door Lau Kanen — maandag 22 februari 2010 @ 0.28 uur
dromen zijn in praktijk bedrog…lieve mensen….hebzucht geeft geen grenzen..blijkbaar
Reactie door dana — zaterdag 4 juni 2011 @ 22.52 uur