Over de miljoenennota, Wilders en de juiste toon
Trouw, 19 september 2007

Bij D66 grappen ze dat Jan Marijnissen de schaduwminister van het naar links opgeschoven kabinet-Balkenende is. Dat vindt hij niet leuk, maar het is waar dat hij zich tegen dit kabinet minder scherp kan afzetten dan tegen de vorige ‘neoliberale’ kabinetten.

Tekst: Cees van der Laan en Esther Lammers

Jan Marijnissen zoekt nog naar zijn nieuwe rol als grootste oppositiepartij. Omdat dit kabinet in de kern dezelfde analyse van de samenleving heeft als de SP, wil hij zich positief-kritisch opstellen.

Wat is het grote verschil met vorige kabinetten?

“Er wordt een heel andere toon aangeslagen. Dat is dankzij onze verkiezingsoverwinning vorig jaar. Dit kabinet deelt onze analyse en dat is een kentering na twintig jaar onafgebroken neoliberale retoriek. Twintig jaar lang hebben we in de greep van het liberalisme gezeten en het individualisme verheerlijkt. Daarin zat een grote discrepantie met de wens van de bevolking om meer gemeenschapszin. Het heeft ertoe geleid dat we achteloos met mensen omgaan, hufterig gedrag ontwikkelden. Balkenende sprak eerst vooral over de dreigende globalisering en de vergrijzing; we moesten allemaal meer uren werken. Nu praat hij over gemeenschapszin en vertrouwen.”

Verwacht u dat het kabinet die andere toon ook in daden omzet?

“Dat is afwachten, ik ben niet optimistisch. Door die belabberde en veel te dure 100-dagentour is veel tijd verloren gegaan. Het kabinet heeft daardoor het momentum totaal verloren. Er had meteen een ander beleid moeten worden ingezet. Nu moeten we nog zien wat er overblijft. Wij gaan de begroting op drie thema’s beoordelen: of er een eerlijker inkomensverdeling komt, of de kentering in de publieke sector wordt ingezet en of het kabinet echt inzet op een duurzame economie. Voor armoede wordt bijvoorbeeld slechts 20 miljoen uitgetrokken en de topinkomens worden niet aangepakt. Terwijl die zelfverrijking desastreus is. Het tast het geloof en vertrouwen in de samenleving aan.”

En de uitgelekte koopkrachtcijfers?

“De lage inkomens krijgen er opnieuw niets bij. Hoe creëer je euforie als kabinet? Je laat eerst uitlekken dat iedereen erop achteruit gaat, zodat we nu moeten juichen omdat Bos ervoor heeft gezorgd dat we toch op de nullijn zitten!”

Marijnissen hoopt dat het kabinet vaart zet achter de trendbreuk in de publieke sector. “Onderwijs heeft prioriteit. We zijn al zo ver dat ouders zeggen dat het onderwijs van mindere kwaliteit is dan toen zij op school zaten. Zelfs op de Pabo ontbreekt het studenten aan basale algemene ontwikkeling. Terwijl onderwijs cruciaal is voor menselijk geluk. Want goed opgeleide mensen staan steviger in het leven, zijn flexibeler en gezonder.”

Wat is de oplossing?

“Om te beginnen moet het leraarschap beter gewaardeerd worden. En dat begint met hogere beloning, ja. Dat klinkt plat, maar de status van een beroep wordt afgemeten aan wat je thuisbrengt. Ik hoop echt op een trendbreuk, net zoals met opvoeding. Ik herinner me nog dat in 1996 het individualisme zo heilig was dat het kind en de opvoeding door links en de liberalen tot een non-issue werden verklaard. We moeten kinderen echt weer gaan opvoeden.”

Dit kabinet slaat ook een andere toon aan tegen moslims en de islam. Volgens minister Vogelaar heerst er in Nederland angst voor moslims.

“In de antropologie is xenofobie heel bekend. In elke cultuur boezemt vreemd of nieuw gedrag angst in. Zo is het gewoon. Maar ik zie in volkswijken mensen van verschillende afkomst vaak heel normaal met elkaar omgaan; dezelfde angsten en wensen hebben. Wat ze niet willen, zijn etterbakken en mensen die het heilige boek aanroepen ter rechtvaardiging van geweld. Dat boezemt angst in en dat is begrijpelijk.”

Wat vond u van de reactie van Wilders op Vogelaar dat ze moslims en de islam wilde helpen wortelen in Nederland?

“De manier waarop Wilders reageerde was knettergek! Want uit historisch oogpunt draagt alles en iedereen bij aan wat wij later de erfenis noemen. Heeft Vogelaar gezegd dat we allemaal aan de ramadan moeten, of het suikerfeest moeten vieren of homo’s in elkaar slaan? Nee! Vogelaar wil de islam helpen wortelen in Nederland, maar dat is wat mij betreft wel een verlichte islam. Een islam die inziet dat delen van de koran in de tijd moeten worden gezien. Gelukkig vindt de overgrote meerderheid van de moslims dat ook. Moeten we dit bevorderen? Jazeker, want we hebben ook een beetje haast. Ik vind het geen prettige gedachte dat een afvallige of homo in elkaar wordt geslagen.”

Marijnissen betreurt dat het bij het tamelijk complexe integratievraagstuk alleen nog maar draait om de islam. “Ik vind het dubieus dat mensen zoals Wilders het hele integratievraagstuk van verschillende groepen en individuen terugbrengen tot een geloofskwestie. Iedereen over één kam scheren is verwerpelijk. Het integratievraagstuk is daarmee niet gebaat.”

Is Wilders een gevaar voor de stabiliteit van het land?

“Als je categorisch mensen wegzet en zegt dat de islam niet deugt, dat er een tsunami van islamieten op ons afkomt, dan wil je alleen provoceren. Met het doel aandacht te krijgen en daarmee je invloed te vergroten. Je moet niet teveel op Wilders reageren. Hij heeft slechts één doel: jou uit de tent lokken. Oh, u bent niet tegen de koran, dan bent u dus voor de regimes in Iran en Saoedi-Arabië, voor het stenigen van vrouwen en genitale verminking. Gooi het maar op een hoop. Een onzuivere manier van redeneren. Lange halen, snel thuis.”

Vindt u hem een racist?

“Als je categorisch… nee, laat ik het woord niet gebruiken, dat heeft geen enkele zin. Maar ik verwerp wel zijn categorale afwijzing van mensen.”

Het woord ligt wel op uw lippen.

“Er is een hoop discussie over het woord racisme en aangezien we toch al in zo’n rellerige sfeer met Wilders omgaan, heb ik geen zin het woord te gebruiken.”

Doorgaans heeft u nooit moeite met harde kwalificaties.

“Soms zijn ze goed, maar dan moet je ook voor 300 procent weten dat je boodschap goed overkomt. Het gaat erom of je mensen op grond van één kenmerk tot een verdachte, minderwaardige of te vrezen groep verklaart. En dan komt hij daar dicht bij in de buurt. Wat wil Wilders? Wat is zijn einddoel? Als hij niet de een miljoen moslims het land wil uitzetten, wat heeft hij dan met Nederland voor? Dat is volgens mij de enige politiek relevante vraag. En daar wil ik een antwoord op.”

Critici zeggen dat er geen leiders zijn die het debat met Wilders aangaan.

“Ik heb Balkenende een betoog horen houden dat redelijk hout snijdt. Wat moet je dan? Dezelfde toonhoogte aanslaan? Het is een makkelijk verwijt. Ik sluit niet uit dat Wilders de laatste nagel aan de doodskist van de PVV wordt. Hij kan de neiging niet onderdrukken steeds verder te gaan, zich te overschreeuwen. Er zullen best mensen zijn die achter hem blijven staan, maar ik vermoed dat de overgrote meerderheid van de bevolking uiteindelijk vindt dat hij te ver gaat. Mensen hebben helemaal geen zin in een soort jihad tegen islamieten. Ze zien echt wel dat de meeste moslims brave burgers zijn die gewoon hun best doen.”

U tekende niet de steunverklaring van Eshan Jami?

“Jami zegt dat de overheid moet zorgen dat afvalligheid mogelijk wordt. Maar ik zie dat niet als een taak voor de overheid. Het is een bevrijding van mensen zelf. Toen ik het katholieke geloof opgaf, was dat net geen reden tot excommunicatie, maar het kwam wel in de buurt. De strijd vergt offers, klaar. Als je daartoe niet bereid ben, blijf je zitten waar je zit. Dat is een gegeven van het leven, dat kan ik niet veranderen. Maar door zo’n offer te brengen, verander je niet alleen jezelf maar ook je omgeving. Het is gewoon een kwestie van tijd.”

Reacties uitgeschakeld