Marijnissen over Kabinet Balkenende 4 en de rol van de SP de komende jaren.
De Pers, 23 februari 2007

Niet de ChristenUnie maar de SP had in het kabinet moeten zitten. En hoewel de toon van het regeerakkoord hem wel aanstaat, ontbreekt het aan concreet beleid. En verschillende bewindslieden zijn totaal ongeloofwaardig. In gesprek met Jan Marijnissen, oppositieleider in wording.

Op de dag voorafgaand aan die waarop Koningin Beatrix met de traditionele bordesscène de nieuwe regering presenteert, zit SP-leider Jan Marijnissen zich thuis in Oss aan de eettafel in de achterkamer enigszins te verbijten. De grote winnaar van de verkiezingen had in het kabinet moeten zitten. Hij, zijn mensen, zijn partij, en niet de ChristenUnie. De teleurstelling zorgt bij Marijnissen alleen maar voor meer gedrevenheid. Hij bereidt zich thuis een paar dagen voor op het debat over de regeringsverklaring, volgende week woensdag. Dan mag hij als oppositieleider het spits afbijten: ook best mooi. Nu wordt er tenminste naar hem geluisterd. Marijnissen: ‘En daar ben ik trots op, zeer trots zelfs, want ik weet nog hoe dat ging toen wij in de Kamer kwamen, nog niet zo lang geleden. Ruim tien jaar geleden in 1994 was ik de laatste. De zaal was bijna leeg toen ik het woord voerde.’

Als oppositieleider zal Marijnissen er fel bovenop zitten. ‘Ik gun iedereen het beste dus ook dit kabinet, daar gaat het verder niet om. Maar ik zie het menselijke en sociale, wat toch de boodschap is geweest van de verkiezingen op 22 november niet terug in het regeerakkoord, althans in onvoldoende mate.’ Nu zijn partij groter wordt zal hij ook meer aangevallen worden. Dat ligt hem wel. ‘Hoe meer ze dat doen, hoe beter voor ons het is. Ik heb het eerder jammer gevonden dat men mij niet interrumpeerde in de Kamer. Dat geeft je toch een ideale kans, los van het feit dat ik dan op mijn best ben. Het geeft je extra spreektijd en veel meer kansen om je te profileren. Ik moest altijd anderen interrumperen.’

Volgens Marijnissen is de SP zo groot geworden, omdat de partij ook alternatieven aandraagt. Dat doen Wilders van de Partij voor de Vrijheid en Verdonk van de VVD in zijn ogen niet. ‘Door hun manier van doen, komen mensen met de ruggen tegen elkaar te staan. Dat is uiteindelijk funest voor iedereen. Ik denk dat een van de dingen ook is geweest dat mensen die polarisatie een beetje beu zijn.’ ‘Hoe kun je over mensen spreken in termen van een tsunami als je weet wat er door de tsunami met mensen is gebeurd?’ Dat hij dat volhield, ook nadat hij kritiek kreeg op die metafoor, vindt Marijnissen ‘werkelijk onvoorstelbaar’. ‘Je kunt niet van mensen vragen hun afkomst te verloochenen. Dat is hetzelfde als ik zou verloochenen dat ik katholiek ben opgevoed.’

De groei van de SP gaat door, denkt hij. ‘Kijk onze mars langs alle instituties duurt al dertig jaar. We staan er als partij in allerlei opzichten ontzettend goed op. Deze verkiezingen beloven ook weer een succes te worden. De opmars van de SP wordt niet gestuit, niet door dit kabinet, door niemand.’ Marijnissen vindt dat er weinig concrete maatregelen in het nieuwe regeerakkoord staan, maar de toon van het stuk zint hem meer dan het die van het vorige kabinet. ‘Het is absoluut zo dat de boodschap van de verkiezingen van 22 november bij alle partijen is overgekomen, in de zin van: het moet menselijker, de menselijke maat, gemeenschapszin, weg van het individualisme en het doorgeslagen egoïsme en in plaats daarvan, meer samenlevingsopbouw. Ik vind het goed dat dat erin terugkomt. Ik hoop dat de wijken echt gerevitaliseerd worden, want daar moet het gebeuren. En daar bedoel ik mee dat er huisartsenposten zijn, dat er thuiszorg is, dat ouderen daar terecht kunnen, en werklozen. Dat iemand gewoon jou helpt van: ‘Gut, zullen we samen eens kijken of we niet iets anders voor jou kunnen vinden?’ Dat mensen zich thuis voelen, dat ze zich verzekerd weten van steun als het nodig is.’ ‘Echt die schaal van de wijk, nog liever de buurt zelfs, daar moeten we het echt doen door huisvesting te verbeteren, door ruimtelijke ordening, dus de manier waarop de wijk is aangelegd te verbeteren, het schoon te houden, het heel te houden.’ ‘Nederland is zo verschrikkelijk klein, de natuur zo kwetsbaar en we hebben al zo weinig meer. Je moet echt als overheid op een gegeven moment paal en perk stellen. Al die stadjes willen eigen industrieterreinen. Je ziet ze overal verschijnen. Het is geen porem. Het ziet er totaal niet uit. ‘Ik vind het dus uitstekend dat ze zich iets lijken aan te trekken van de behoefte aan socialer beleid. Alleen ook hier geldt, er is nog heel veel onduidelijk over hoe ze dat concreet laten neerslaan in beleid. Wij zullen, zoals we altijd doen, met alternatieve voorstellen komen.’

Wilt u een SP-schaduwkabinet oprichten?
Daar is het nu te vroeg voor. Kijk tegen de tijd dat over twee jaar de verkiezingen zijn, dan…’

O ja, zijn er over twee jaar verkiezingen?
‘Ja.’

Maar had u niet nu al gewoon op de plek van de ChristenUnie moeten zitten?
‘Natuurlijk hadden wij daar moeten zitten. En daar hadden wij ook willen zitten. En dat weet de PvdA. En dan toch proberen om via een omweg net doen alsof ik daar ben weggelopen: dat is gewoon beneden alle peil. Dus de PvdA weet gewoon dat het CDA van begin af aan gezegd heeft: ‘Wij gaan zeker niet met de SP in zee.’ En de PvdA wappert nou alleen maar met dat ding, dat verslag van de informateur, dat is het enige wat ze hebben. Terwijl ze heel goed weten dat daar een verhaal aan vooraf gaat dat daar niet in staat. Dat is wat ik zo verwerpelijk vind aan de manier waarop Bos en de zijnen zich opstellen. Dat ze op een hele gekunstelde manier de SP van alles in de schoenen willen schuiven, terwijl het duidelijk dat zij zelf ook geen poot voor ons hebben uitgestoken. Want Bos had ook kunnen zeggen: nou, als Marijnissen niet mee mag doen… En intussen herken ik veel van de taal van de SP in het regeerakkoord. Dat verbaast me overigens niks. Ik weet uit zeer betrouwbare bron dat de SP geen dag ontbroken heeft aan de onderhandelingstafel.’

Is Bos een socialist en maakt hij als minister van Financiën dezelfde ontwikkeling door die Kok ook onder Lubbers maakte? Of is Bos misschien wel nooit een socialist in hart en nieren geweest?
‘Je weet het bij hem niet. Hij heeft een verhaal over zijn vormingsgeschiedenis van huis uit. Bos heeft met alle inzet die hij had de marktwerking verdedigd onder paars. Dan kan hij wel zeggen dat hij tot inkeer is gekomen, maar als ik zie dat hij de marktwerking in de zorg nu toch ongemoeid laat, betwijfel ik dat. Hij heeft Balkenende met een hoop theater de maat genomen over hoge inkomens, maar daar staat nu niets over in het regeerakkoord, behalve adviesrecht van de ondernemingsraad. Een goede ondernemingsraad doet dat sowieso al.’

En zit er verder wat bij, in het kabinet?
‘Tja. Zo’n Piet Hein Donner. Wat moet die nou in het kabinet op Sociale Zaken? Ik vind het merkwaardig dat hij terugkomt. Een half jaar geleden is hij afgetreden vanwege de Schipholbrand. Is dat nou vergeten of zo dan? Er zijn net elf, twaalf mensen omgekomen. Je neemt daar je verantwoordelijkheid voor en nu is er niemand meer die daar één vraag over heeft? Balkenende – die man lijkt een totale metamorfose te hebben ondergaan. Tenminste die indruk wordt gewekt. Alsof hij nu een totaal andere JPB is dan dat hij vijf of vier jaar geweest is. Hij heeft zich eerst de wet laten voorschrijven door de VVD. Hij heeft gewoon VVD-beleid gevoerd, met volle overtuiging. Ik heb al die debatten met hem gedaan.’ ‘En dan Rouvoet, onze nieuwe minister van Jeugd en Gezin. Ik heb hem met Rosenmöller gezien in Israel. Dan zie je wat die man werkelijk beweegt. Ik ben me rot geschrokken. Echt waar. Hij zegt als ze uitkijken over Jeruzalem iets van: ‘Toch jammer van die gouden Rotskoepel’ en: ‘Wat hebben die mensen hier eigenlijk te zoeken?’ Daarmee doelt hij op de islam. In de Kamer heb ik hem dat nog nooit horen zeggen. Als dat nu beleid wordt, dan kunnen we nog wat mee gaan maken.’ Hij windt zich op over de benoeming van PvdA’ers Frans Timmermans als staatssecretaris Europese Zaken en Bert Koenders op Ontwikkelingssamenwerking. ‘Het is toch totaal ongeloofwaardig’, zegt hij stellig. ‘Frans Timmermans was één van de felste voorstanders van de Europese Grondwet, hij is zelfs één van de makers ervan. Nu moet hij in het kabinet precies het tegenovergestelde gaan doen. Dat is wel heel bijzonder, zo zie je hoe belangrijk het baantje is.’

De nieuwe minister Koenders?
‘Wat die allemaal gezegd heeft over het onderzoek naar Irak, het moest en het zou er komen. En nu zit hij doodleuk in een kabinet waarin hij moet verdedigen dat er geen onderzoek komt. Hij komt nota bene op de post Ontwikkelingssamenwerking. Er zijn toch grenzen?’

Zijn er dan helemaal geen lichtpuntjes?
Of Ahmed Aboutaleb als staatssecretaris van Sociale Zaken uit de verf zal komen is nog maar zeer de vraag. In Amsterdam is onlangs een rapport uitgekomen over de miljoenen en miljoenen die er verspeeld zijn bij de re-integratie, dat is onder zijn verantwoording gebeurd. Hij is ook één van de gelovigen geweest die dacht dat de commerciële re-integratiebedrijven effect hadden. Dat geld is gewoon over de balk gegooid.’ Vanwege wie hij is en zijn realistische kijk op integratie krijgt hij vooralsnog van Marijnissen het voordeel van de twijfel. ‘Over Ronald Plasterk als nieuwe minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen ben ik een stuk positiever. Ik vind hem echt één van de mooie vlaggen op het schip. Ik kijk er naar uit om hem te zien opereren. Maar wat mij het meeste opvalt is dat er met betrekking tot al die onderwijsvernieuwingen niets te vinden is in het regeerakkoord.’

Marijnissen maakt zich op voor een fris potje oppositie voeren. Het zullen wederom tropenjaren worden. En dat voor een man met hartproblemen die zich nergens wat van aantrekt en rustig doorpaft.

Eh…hoe is het eigenlijk met uw gezondheid?
‘Goed! Ik ben honderd procent kerngezond.’

U bent niet gestopt met roken, waarom niet?
‘Ik ben jaloers op al die mensen die er nooit mee begonnen zijn. Bij mij was het net geen hartaanval omdat ik er op tijd bij was. Maar als ik later was geweest had ik er zeker schade aan over gehouden. Dan had ik hier misschien niet eens meer gezeten.’

Voor alle zekerheid dan maar: Is er een kroonprins?‘
Die hebben we genoeg. Dat is het eerste waar ik me mee bezig heb gehouden toen ik in 1994 in de Kamer kwam. Eerst was het Remi Poppe, nadien Harry van Bommel en Agnes Kant. Nu zit er weer een hele hoop talent in de nieuwe fractie. Renske Leijten is een talent, die moet je echt in de gaten houden. Mijn opvolging daar maak ik me nu niet meer zo’n zorgen over.’

Kan de partij zonder Marijnissen?
‘Aan elk tijdperk komt een eind en dan komt er iemand anders. Echt, daar zal ik het nog moeilijk genoeg mee krijgen. Binnen een maand ben je gewoon anonymus geworden.’ Dat meent u toch niet serieus, hè? ‘Ze zullen misschien zeggen: “U was toch ooit…” Dat is echt zo. Toen Rosenmöller weg ging was Halsema binnen een maand de vrouw die het moest doen.’

Reacties uitgeschakeld