De wilde haren zijn er een beetje af, maar de SP is en blijft fel tegen sociaal onrecht
NU.nl, 9 november 2006

De SP is Jan Marijnissen, wordt vaak gezegd. Ook bij deze campagne draait het vooral om de man die al twaalf jaar fractievoorzitter is van de Socialistische Partij. Ondanks dat hij zijn wilde haren lijkt te zijn verloren, keert hij zich nog altijd fel tegen het sociale onrecht in Nederland. NU.nl sprak met hem.

Een aantal dogma’s zijn niet teruggekeerd in dit verkiezingsprogramma. Hoe proberen jullie de activistische achterban van de SP te behouden?
We zijn niet minder radicaal. Als ik niet meer zo kritisch zou zijn op de marktwerking in de thuiszorg, of als ik zou marchanderen met de belangen van WAO’ers dan zouden ze een punt hebben. Maar dat is niet aan de orde.

Ik ben ook nog steeds republikein. We zijn uit democratisch oogpunt voor een gekozen staatshoofd, maar we maken nu een verkiezingsprogramma voor de periode 2006-2010. Bijna alle Nederlanders staan te juichen bij de koningin, dus welk probleem lossen we nou eigenlijk op?

Maar als een standpunt niet lukt en het daarom vervalt dan zou je ook kunnen zeggen dat iedereen het neoliberalisme heeft omarmd. Dus de strijd daartegen laten we ook maar varen.
Verzet tegen neoliberalisme is ons bestaansrecht. Het koningshuis heeft niets met ons bestaansrecht te maken. Het is zelfs ook een beetje arrogant om als klein partijtje te zeggen dat we het koningshuis afschaffen terwijl 95 procent van de Nederlanders loopt te juichen.

Willem-Alexander heeft ooit een fout gemaakt met de open brief van Videla. Maar met watermanagement heeft hij destijds een goed punt gemaakt. Hij is geen blaaskaak en maakt niet meer van die rare danspasjes met hockeysters. Waar moet ik nou tegen zijn?

Wat is het onderscheid met GroenLinks? Halsema zei dat zij de enige groene partij zijn.
Maar wij zijn de enige echte sociale partij. Op gebied van groene politiek doen we niet onder voor GroenLinks. Op sociaal terrein ligt het iets anders omdat Halsema zichzelf een jaar geleden als liberaal bestempelde en ook die prijs heeft laten uitreiken door de VVD. Is ze ineens voor het afschaffen van de ontslagbescherming en het verkorten van de ww tot één jaar.

Ja Femke, dat heb je nou opgegeven, maar wat heb je er voor teruggehad? Dit kun je bij onderhandelingen nooit meer inleveren want dat heb je al ingeleverd. Wat heeft dat nou voor zin gehad? Dat kan niet anders dan dat zij inderdaad tot dat neoliberale gedachtegoed is toegetreden.

Teleurgesteld?
Ja…

Kunt u nog wel met zo’n partij regeren?
Gelukkig zijn ze niet erg consistent bij GroenLinks, want vaak kunnen we op sociaal terrein nog goed met ze opschieten. Met de PvdA hebben we ook verschillen natuurlijk. We kunnen aantonen dat Nederland er met onze plannen mooier prettiger en socialer op wordt en dat is bij GroenLinks soms ver te zoeken.

Halsema wil dolgraag een links kabinet. U minder?
Ik heb het twee jaar geleden zelf geagendeerd. Er zijn een aantal gesprekken geweest, maar Wouter Bos was niet geïnteresseerd in een linkse coalitie vóór de verkiezingen. Het is een beetje alsof hij het helemaal alleen wil doen. Je ziet nu ook dat het hem niet lukt.

Houdt u de deur tot het CDA open?
We sluiten in principe geen partij uit. Zelfs met het CDA zouden wij kunnen samenwerken, ware het niet dat het CDA van nu eigenlijk geen christelijksociale politiek meer kent.

Democratie

Waarom wil de SP geen gekozen burgemeester?
Het geeft heibel als je een burgemeester hebt die een rechtstreeks mandaat heeft en een gemeenteraad ook. We zijn voor een burgemeester gekozen door de gemeenteraad. Zo voorkomen we dat je twee kapiteins op één schip hebt.

Israël is het enige land waar dit geprobeerd is met de premier. Dat heeft alleen maar geleid tot een deadlock, zodat er niets meer gebeurde. We willen het wel democratiseren, zodat de lijsttrekker van de grootste partij de burgemeester wordt.

Maar dan gaat het alleen om wie er de baas wordt, zoals nu met Bos en Balkenende.
De mensen zijn niet gek. Onderzoek van Maurice de Hond wees uit dat 80 procent van de mensen de regering belangrijker vindt dan welke premier er aan de macht komt. Het beleid is dus wel degelijk belangrijker dan de poppetjes. Dat vind ik wel een geruststelling.

Jullie zijn voorstander van een correctief referendum. Hoe zorgt een regering ervoor dat niet alle noodzakelijke impopulaire maatregelen worden teruggedraaid?
Het is de kunst van de democratie dat je mensen moet overtuigen. We moeten niet denken dat mensen achterlijk zijn. Ik ben veel in het land geweest de afgelopen drie jaar en ben elke keer weer verbaasd over hoe goed mensen zijn ingelicht. De schreeuwers zijn maar tien procent van het totaal, de rest zijn redelijk denkende mensen.

Europa

Een dubbelmandaat voor Tweede Kamer en Europees Parlement. Oftewel, als je gekozen bent in de Tweede Kamer mag je ook in het Europees Parlement. Hoe kan dit? Je kunt moeilijk tegelijkertijd in Brussel en Den Haag zijn.

Ik zeg niet dat de hele SP-fractie in Brussel moet gaan zitten. Het zou niet verkeerd zijn als bijvoorbeeld Harry van Bommel ook in het Europees Parlement zou zitten.
Je kunt best dinsdag hier zijn en donderdag in het Europees Parlement. Het Europees Parlement moet een samenwerking van naties zijn. Dus niet een land met Nederland als provincie. De Europarlementariërs denken dat ze Europa in Nederland vertegenwoordigen, in plaats van dat ze Nederland in Europa vertegenwoordigen.

Hoe pakken we de problemen op bestuurlijk gebied in de EU aan?
Overleggen en besluiten. Veto’s zijn daarbij prima. Als er twee landen zijn die iets geen goed idee vinden moet je die niet dwingen en dreigen ze uit de EU te sodemieteren. Ik wil niet dat de mediterrane landen gaan bepalen dat wij coffeeshops moeten sluiten.

Een Europees leger?
Absoluut niet. Met uitzondering van Frankrijk en Duitsland heeft heel Europa Bush gesteund. Dan worden we een soort concurrenten van Amerika in onze jacht naar nieuwe velden in de wereld. Ik hou mijn hart vast. De geschiedenis bewijst dat alle legers die zijn opgericht ook worden gebruikt. We hebben juist minder wapens nodig in de wereld. Kijk maar naar Irak en Afghanistan.

Moeten we ons terugtrekken uit Afghanistan?
Ik ben daar voorstander van.

Is dat wel solidair tegenover de Afghanen?
De Afghanen hebben niet zoveel trek in ons. Anders snap ik niet waarom de taliban nog steeds zo sterk is.

Dus elk volk verdient de dictatuur die het in stand houdt…
Dat is ook zo. Elk volk bevrijdt zichzelf uiteindelijk. En dat is maar goed ook.

Moeten we hen dan geen handje helpen?
Ja, als we weten waar Al Qaeda zit. Stuur er maar special forces naar toe. Dat is wat anders dan in Irak 600.000 burgers ombrengen. Zes honderd duizend burgers! Hallo, waar hebben we het over? En die mensen moeten nog steeds geloven in de heilzame werking van de Amerikanen? Kom zeg!

Sociale zaken

U wilt bedrijven wijzen op maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dat klinkt vrijblijvend.
Er staat een boete op. Het idee is dat de top zich enorm verrijkt heeft, ook in economisch slechte tijden. De werkgevers hebben een monopolie op werk. Als je de WAO afschaft voor gedeeltelijk arbeidsongeschikten dan moet je ook zo sportief zijn om die mensen een eerlijke kans te geven op werk. Nu worden die mensen overal de deur gewezen en komen in de bijstand terecht.

Wat voor maatregelen moeten er dan genomen worden?
Bij middelgrote en grote bedrijven moet vijf procent van het personeel bestaan uit gedeeltelijk arbeidsongeschikten. Anders betaal je een boete. In Duitsland werkt dat ook zo.

Geen quota voor het aantal allochtonen?
Nee, het hebben van een handicap is van een andere orde dan dat je de taal slecht spreekt. Die werkgevers zijn ook niet allemaal boemannen. Er zijn er genoeg die het leuk vinden om die jongens een kans te geven.

Vergrijzing

U verwijt Lubbers, Kok en Balkenende spookbeelden voor te houden om maatregelen te legitimeren. Is vergrijzing ook een spookbeeld?
Ja absoluut. Ik vind het al een belediging om van vergrijzing te spreken. We hebben het liever over verzilvering. Wat wil nu het geval? Tegenwoordig hebben steeds meer mensen een aanvullend pensioen. Daar betalen ze belasting over als ze dat krijgen uitbetaald. Dat bedrag is precies genoeg om al die nieuwe AOW-ers te betalen. Die ouderen betalen zichzelf en het is dus helemaal geen probleem.

Veel economen zeggen dat de AOW toch echt onbetaalbaar wordt.
Het punt is de zorg. Daarvan is door het CPB berekend dat we in 2040 drie procent van onze welvaart extra voor zorg moeten reserveren. Dan kom je op nog geen half procent uit per kabinetsperiode. Daar zit geen probleem. De SP houdt bijna 1 procent over op onze begroting dus wat ons betreft is het helemaal geen probleem. Het komt helemaal goed.

Criminaliteit

Moeten we zwaarder straffen?
Als het zou helpen zou ik voor zijn. We weten heel goed dat ze er slechter uitkomen dan ze er ingaan. Er gebeurt niets met die jongens. Ze moeten vanaf dag 1 naar de reclassering. Die gaat meteen kijken wat je kunt doen als je er uit komt.

Maar is er niks te zeggen voor de afschrikwekkende werking die er uitgaat van zwaarder straffen?
Meeste dingen gebeuren niet zo calculerend. Er is vaak alcohol of drugs in het spel. We hebben ook empirisch bewijs. Als je kijkt naar landen waar zwaar gestraft wordt, daar is het alleen maar erger dan hier.

Ik vraag me ook weleens af hoe het kan dat je iemand vermoord en na tien jaar op vrije voeten staat. Maar kijk, Wilders wil minimumstraffen. Stel dat iemand zijn hele leven geterroriseerd wordt. Diegene verweert zich en pleegt doodslag. Dan krijg je een minimumstraf, terwijl een rechter zich afvraagt wat hij in zo’n geval gedaan zou hebben. De rechter moet ruimte hebben om recht te spreken, anders kun je net zo goed een ambtenaar neerzetten.

Dat is het gevaarlijke simplisme van Wilders. Als je de islam in verband brengt met een tsunami ben je elk gevoel voor menselijkheid en proportie kwijt. Die tsunami heeft tienduizenden mensen het leven gekost. Wilders is extreem en rechts, maar dat is wat anders dan extreem-rechts. Ik zeg niet dat hij een Filip DeWinter is of een Le Pen, maar op een aantal punten slaat hij door en overschreeuwt hij zichzelf.

Reacties uitgeschakeld