Interview met Penthouse over het verleden, heden en toekomst
Penthouse, juli 2006

Sinds 1994 is hij voorzitter van de Tweede-Kamerfractie van de Socialistische Partij, die menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit hoog in het vaandel heeft. Onder zijn aanvoering is de SP van een radicaal-linkse beginneling uitgegroeid tot een volwassen partij waarmee iedereen rekening heeft te houden. “Ik voorspel historische verkiezingen in 2007”, aldus een zelfverzekerde Jan Marijnissen (1952). Bart-Jan Brouwer zocht hem op de dag na het nachtelijke debat rond minister Verdonk en het Nederlanderschap van Hirsi Ali.

Tekst: Bart-Jan Brouwer

Het moet gisteren een turbulente dag zijn geweest.
Een lange dag vooral. Het duurde tot half drie ’s nachts voordat Verdonk eindelijk wilde inzien dat ze geen meerderheid van de Kamer achter zich had. Een beetje maffe vertoning. Die vrouw heeft echt last van haar ambitie en haar ijdelheid.

En hoe staat u tegenover Ayaan Hirsi Ali?
Dubbel. Enerzijds heb ik respect voor haar moed, haar vrolijkheid, haar doorzettingsvermogen en haar eruditie. Anderzijds ben ik het niet met haar aanpak eens. Ik vind dat ze soms onnodig tegenstellingen creëert of aandikt. Maar ik vind dat ze meer lof dan kritiek verdient, want ze doet het eerlijk, met open middelen.

In het buitenland heeft men geen goed woord over voor wat hier gebeurt. Wat doet die negatieve publiciteit u?
Ik trek het me heel erg aan. Als Nederlander, omdat je toch wilt dat je familie bij de buren niet als slecht te boek staat. En als politicus, omdat het nergens voor nodig is. Verdonk had het ook chique kunnen doen. Ze wist dat Hirshi Ali toch zou weggaan.

Hoe kijkt u naar de interne strubbelingen en machtsstrijd binnen de VVD en D66?
[ingehouden lachend] Met belangstelling…

Op hoeveel zetels staat de SP momenteel in de peilingen?
Vijftien, zestien. We hebben er negen.

Tijdens de verkiezingen in 2003 koerste uw partij af op twintig zetels. Het werden er veel minder, omdat strategische stemmen verloren gingen aan de PvdA. Hoe zal dat volgend jaar gaan, nu duidelijk is dat de SP meer is dan een oppositiepartij?
Ik denk dat de strategische stemmen nu juist naar de SP gaan. De PvdA is al zo groot, en een flink deel van hun aanhang zal willen dat er een linkse coalitie komt.

Het logo is meegegroeid met de status van de partij: de tomaat – symbool van protest – is kleiner geworden, de letters SP groter. In het tv-programma De Wereld Draait Door opperde Matthijs van Nieuwkerk dat de ster op de tomaat iets te maken heeft met Che Guevara. Klopt dat?
Of het nou Che Guevara of Heineken of de ster van Bethlehem is, het is gewoon een krachtig symbool, daarom hebben we ervoor gekozen.

Maar Che was vroeger wel een held voor u. Zijn poster sierde uw kamer.
De beroemde zwart-witfoto.

Hoe kijkt u nu tegen hem aan?
Ik zou jongeren die hem nog steeds als symbool zien willen aanraden de film Motorcycle Diaries te zien. Die gaat over het leven van de jonge Che, en je kunt zien dat hij toen al een verdwaasd idealist was, een romanticus. En romantiek in de politiek – dan bedoel ik een romantisch beeld van de wereld hebben – kan heel gevaarlijk zijn. Zo is hij ook aan zijn einde gekomen. Hij dacht: ik ga in Bolivia even orde op zaken stellen, wat een heel romantisch beeld is, maar niets met de werkelijkheid te maken heeft. Dat iemand idealen heeft, prima, maar laat ze altijd door een zeef van realpolitiek gaan.

Als er een film over Jan Marijnissen gemaakt zou worden, welke periode uit zijn leven zou die dan moeten beslaan?
Het meest interessant is de tijd die beschreven is in het boek Het geheim van Oss. Dat gaat over de opbouw van de SP begin jaren zeventig.

U heeft altijd in Oss gewoond. Is dat niet beperkend?
Je kan in Oss wonen en toch een wereldburger zijn; als je maar veel reist. Overigens, Emmanuel Kant heeft ook zijn hele leven in één plaats gewoond, in Königsberg, alleen is hij de stad nooit uit geweest.

In het tv-programma Live Op Visite Bij… zag ik dat u en uw vrouw een speciale kast voor prullaria hebben. Wat verzamelt u precies?
Bellen.

Waar komt de liefde voor de bel vandaan?
Ik had er ooit een paar naast elkaar op een plank in de boekenkast gezet. Daaruit concludeerden vrienden: hé, Jan spaart bellen. En dus kreeg ik jarenlang bellen voor mijn verjaardag.

Wat is uw meest geliefde voorwerp?
Ik hád er een. Dat is heel tragisch. Het gouden horloge van mijn vader. Hij is overleden toen ik tien was. Dat horloge had hij gekregen voor 25 jaar trouwe dienst – hij werkte in de horlogewinkel van zijn vader, daar deed hij de administratie. Ik weet nog wat het kostte: 600 gulden. Toen hij stierf, kreeg ik dat horloge als enige erfstuk. Ik heb het altijd netjes opgeborgen. Toen ik in de Kamer kwam, dacht ik: het is wel een mooi eerbetoon aan hem als ik het nu ga dragen. Maar een jaar of drie geleden ben ik het kwijtgeraakt. Zomaar…

Overal gezocht?
Man, schei uit. Het was met Pinksteren. Ik had de dag ervoor een koplamp verwisseld bij de benzinepomp. Misschien dat hij er daar is afgeschoten. Ik in de auto kijken, bij de pomp… Ik weet precies wat ik die dag heb gedaan, ben al mijn gangen nagegaan, heb alle mensen afgebeld. Maar niets. Ik vond het echt heel erg.

Behalve twee zussen heeft u een geestelijk gehandicapte broer. Zit hij in een inrichting?
Ja, al vanaf zijn elfde. Hij heeft het syndroom van Down.

Hoe bent u daar vroeger mee omgegaan?
Ik ben gelijk met hem opgegroeid, hij is anderhalf jaar ouder dan ik. We zaten samen in de box, kregen tegelijk te eten. Mijn moeder zei altijd: “En Chris sloeg Jan dan en Jan sloeg nooit terug.” Voor mij was Chris gewoon mijn broer, niets vreemds aan. Totdat je ouder wordt en opmerkingen hoort. Vroeger vond men dat je mongooltjes thuis moest houden, opgeborgen in een achterkamer, maar dat is nu wel minder.

Zoekt u hem vaak op?
Een paar keer per jaar. Maar Chris is echt heel zwaar mongoloïde; hij herkent mij niet, je kan ook niet met hem praten. Laatst zijn we met hem naar de Beekse Bergen geweest. Een heel gedoe, maar wij maken ons maar wijs dat hij dat leuk vindt.

U bent vroeger van school getrapt en vervolgens een paar keer op staande voet ontslagen. Op wat voor manier hebben deze ervaringen u gemaakt tot de politicus die u nu bent?
Die schoolgeschiedenis heeft denk ik wel invloed gehad. Ik had een leraar die altijd te laat kwam en zijn lessen niet voorbereidde. Toen besloot ik ook een keer te laat te komen, om hem op zijn gedrag te wijzen. Ik was eigenlijk een heel timide, teruggetrokken jongetje, maar ik kon er niet tegen dat hij de kantjes eraf liep.

Heeft dat het vuur van de vrijheidsstrijder in u aangewakkerd?
Dat moet je vooral situeren in de roerige jaren zestig. Mijn wording vond precies plaats in de tijd van de Stones, de Beatles, andere mode, er werd aan de hiërarchie getornd… Op allerlei gebieden veranderden dingen. Dat viel samen met mijn eerste liefde, mijn schooltijd. Een fantastische mix! Elke dag weer ging er een wereld voor me open. Daar kwam bij dat ik daarvoor drie jaar op kostschool had gezeten en dus het andere uiterste had meegemaakt.

Heeft u wel eens met drugs geëxperimenteerd?
Nee, dat was een andere scene. Ik was meer rock-’n-roll.

De Stones.
Ja. Dat is ook altijd gebleven.

Waar luistert u naar als u tussen Oss en Den Haag in de auto zit?
Momenteel speel ik dvd’s af met daarop colleges van hoogleraren en filosofen van de twintigste eeuw. Maar het valt niet mee om je én op de weg én op de colleges te concentreren. Tja, wat draai ik verder… Kijk maar wat ik hier heb liggen [pakt een stapeltje cd’s van zijn bureau]: Rush, de Venetiaanse Vespers, Dire Straits, de Stones en Peter Beets.

Wat is het meest indrukwekkende concert geweest dat u heeft gezien?
U2, begin jaren tachtig in de Ahoy’, met BB King.

Welke song heeft het meest impact op u?
Beautiful Day van U2. Als ik dat ’s morgens opzet, dan krijg ik er meteen goeie zin van.

U bent katholiek opgevoed, maar uiteindelijk won de filosofie het van de religie. Wat kenmerkt het omslagpunt?
Mijn periode op de kostschool. Ik was daar diep ongelukkig en dacht: dit kan het bestaan toch niet zijn?! Als dit het is, wat heeft het dan voor zin allemaal? Bovendien werd ik me meer en meer bewust van de wereld. Op televisie zag ik beelden van de hongersnood in Biafra, en in de serie De Bezetting van Lou de Jong werden de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog getoond. Ik vroeg me af: als God almachtig is en zijn goedheid oneindig, hoe kan het dan dat er zoveel ellende is? Er kwam steeds meer twijfel. En als automatisch heeft die scepsis zich gevuld met filosofie.

Wat vond uw moeder ervan dat u niet meer naar de kerk ging?
Dat is een hele strijd geweest. Als ik over het godsbewijs begon, zei zij: “Ja maar Jan, de essentie van het geloof is dat je gelóóft. Dus je moet het geloven.” Ja hallo, ik geloof niets. Vertrouwen is goed, controle is beter.

Naar uw vertrouwen in de zittende regering hoef ik niet te vragen… Wat doen ze volgens u zo slecht?
Ze hebben Nederland ontzield. Ons land heeft zich altijd gekenmerkt door een bepaalde mate van beschaving op het gebied van solidariteit, ontwikkeling, welvaart en rechtszekerheid. Op al die punten is de afgelopen jaren geen vooruitgang geboekt, we zijn eerder achteruit gegaan. Dat heeft de mensen cynisch gemaakt. Onze trots heeft ook een deuk opgelopen. Er is weinig waarvan we als Nederlanders kunnen zeggen: kijk, dat hebben we de laatste tien jaar toch mooi voor elkaar gekregen. Balkenende heeft van Nederland een gedeprimeerd land gemaakt, waar treurigheid troef is. Dat is heel ernstig.

Stel dat de SP volgend jaar deel uitmaakt van een links kabinet, welke ministerspost zou u dan ambiëren?
[lachend] Minister-president.

Uw kwaliteiten als oppositieleider heeft u bewezen. Maar welke eigenschappen maken u tot een goed bestuurder?
Analytisch vermogen in combinatie met de bereidheid me in zaken te verdiepen. Tijdens werkbezoeken ga ik altijd voorbij aan de propagandapraatjes van de directie. Ik probeer juist een beetje heibel aan tafel te krijgen om erachter te komen wat er echt speelt.

Welke problemen zou u als minister-president het eerste bij de horens willen vatten?
De armoede, de woningnood, het onderwijs en de zorg. Kijk nou naar de erbarmelijke manier waarop ouderen in verpleeghuizen worden behandeld; dat lijkt meer op intensieve ‘menshouderij’. Een samenleving is er toch om samen te leven? Je kunt natuurlijk niet verlangen dat iedereen zijn bejaarde ouders in huis neemt. Ik geloof heel erg in buurtaanpak: verantwoordelijkheid van de buurt voor de buurt. Breek de verpleeghuizen af en bouw huizen die levenslang meegaan, dus zonder drempels en zo, opdat mensen daar tot hun dood kunnen wonen. En organiseer dan in de wijken verzorging op vrijwilligersbasis. Ik zeg niet dat het zo moet, ik wil alleen aanzetten tot een denkexercitie.

Over wijken gesproken: om segregatie tegen te gaan wil de SP witte wijken openbreken voor mensen uit zwarte wijken. Maar is dat niet een veel te idealistisch streven? Er wordt massaal gesloopt, de huren worden vrijgegeven – zaken die segregatie juist in de hand werken.
Als de mensen die in de grotten woonden zich niet een ander bestaan hadden kunnen voorstellen, dan hadden wij nu nog in die grotten gezeten. Je moet je een doel stellen, ‘dit is wat ik idealiter zou willen’. We zijn weliswaar maaksels van onze eigen geschiedenis, maar we kunnen zelf ook geschiedenis maken. Die knop moet om. Om samen te kunnen leven met buitenlanders die hier hun toekomst willen opbouwen, zijn er maar een paar dingen noodzakelijk. Zij moeten Nederlands leren, zich in grote lijnen aanpassen aan onze cultuur en integreren. En als wij ons inzetten voor gemengd onderwijs en gemengde huisvesting, dan gaat de rest vanzelf. Kost ook niets.

De SP wil de woningnood aanpakken door meer betaalbare woningen te bouwen. Maar hoe kan dat zonder dat het ten koste gaat van onze leefruimte en ons milieu?
Door in de hoogte te bouwen. We moeten af van het idee dat ‘hoog’ per definitie slecht is. De Bijlmer is een drama geworden, dat komt door de eentonige architectuur in combinatie met de eenzijdige populatie. Maar het Java-eiland en KNSM-eiland in Amsterdam zijn voorbeelden van hoe je kunt verdichten zonder dat je het hutje-en-mutje-effect krijgt.

En het fileprobleem, wat wilt u daaraan doen?
Op korte termijn zie ik de oplossing deels in het verbreden van wegen en het aanpakken van knelpunten, deels in het voor grote groepen veel goedkoper maken van het openbaar vervoer – voor jongeren en ouderen zou het eigenlijk gratis moeten zijn. En op lange termijn zouden we moeten nadenken over het volgende: waarom kiezen mensen voor de auto in plaats van het openbaar vervoer? Als ze in de auto stappen zijn ze ‘thuis’, in het openbaar vervoer niet. Dat is volgens mij de kern waar het om draait. Je zou moeten proberen het individuele te combineren met het collectieve, en wel zo dat je de voordelen van beide hebt. Bijvoorbeeld een hybride auto die in de stad solo rijdt en op de snelweg aanhaakt in een verkeersstroom, die zo wordt aangedreven dat de motor uit kan.

Moet het openbaar vervoer terug naar de overheid?
Dat lijkt mij bijna een voorwaarde, ja. Mobiliteit is zo belangrijk, ik vind het een voorwaarde voor een menswaardig bestaan.

U bent sowieso geen voorstander van privatisering. Ik citeer u uit een artikel: “Ik wil helemaal niet nadenken of ik mijn elektriciteit bij Nuon of Essent haal, er moet gewoon stroom zijn.”
En het gekke is dat alle voordelen die men beloofd heeft, niet zijn uitgekomen. Het zou goedkoper worden. Nou, het is duurder dan ooit. Dat komt omdat de markt beheerst wordt door een paar grote bedrijven die prijsafspraken maken. Voordeel van de overheid is dat die democratisch gecontroleerd wordt. Een bedrijf niet. Die zal ook als eerste bezuinigen op onderhoud. In Engeland hebben ze het water geprivatiseerd. Vanwege allerlei lekkages sijpelt daar nu 25% weg. Dat betekent ook dat de kwaliteit van het water minder wordt.

Wat zou u veranderen aan het huidige zorgenstelsel?
Ik zou de no-claim afschaffen, de bureaucratie terugdraaien en het zorgstelsel sociaal maken, dus een inkomensafhankelijke premie.

En hoe zou u de straten weer veilig maken?
Buurthuizen terug, goed onderwijs, onderhoud en toezicht. Niet alleen maar straffen, straffen, straffen.

Hoe staat u tegenover de ‘War on Terror’?
Terrorisme is iets van alle tijden en overal, en heeft vaak tot doel het de bezetter zo onaangenaam mogelijk te maken. In de Tweede Wereldoorlog hebben Nederlanders hier gemeentehuizen opgeblazen om zand in de vernietigingsmachine van nazi-Duitsland te gooien – bij de burgerlijke stand stonden de joden geregistreerd. In het Midden-Oosten is het niet veel anders. Het islamitische fundamentalisme, inclusief de terroristische tak, is een reactie op de bezetting van Palestina door Israël, op de Amerikaanse aanwezigheid in het Midden-Oosten, en op de steun van het Westen aan ondemocratische regimes in het Midden-Oosten. Kijk, ik ben tegen geweld, maar het is toch wel een beetje dom als je niet kunt begrijpen hoe dat mechanisme werkt.

Wat is de minst slechte keuze: dat Iran een nucleair arsenaal opbouwt met alle risico’s van dien, of dat Amerika militair ingrijpt en daardoor nog meer kwaad bloed zet in het Midden-Oosten?
Het probleem van Iran is terug te voeren op de hypocrisie van landen die zelf kernwapens hebben en tegen andere landen zeggen: Gij zult geen kernenergie hebben – en daarmee de mogelijkheid om ooit een kernwapen te ontwikkelen. Daar zit de frictie. En men vóelt zich al zo achtergesteld in het Midden-Oosten. Dit is een nieuwe katalysator voor haat. Het is toch immoreel om landen het recht op kernenergie te ontzeggen, terwijl je zelf kernwapens bezit?! Natuurlijk is het een gevaarlijk regime dat in Iran zit, natuurlijk is het een slechte zaak als zij ook kernwapens krijgen, allemaal waar. Maar wat wil je nou? En als ik moet kiezen tussen de twee mogelijkheden die je mij geeft, dan zou ik zeker in dit stadium zeggen: ga niet aanvallen, dat is het domste wat je kunt doen.

Hoe kijkt u tegen de Europese eenwording aan?
Ik ben voor samenwerking, maar het moet geen Europese staat met Nederland als provincie worden. Die Grondwet van vorig jaar was een stap in die richting. Gelukkig stemde tweederde van de bevolking ‘nee’. Anders waren er nog meer bevoegdheden naar Brussel gegaan, met als gevolg: minder inzichtelijkheid, minder controle en een nog grotere verwijdering van de politiek van het volk.

Als Turkije lid wordt van de EU, dreigt een migratiestroom van miljoenen Turken naar westerse landen. Hoe moeten we daarmee omgaan?
Ik weet niet of Turkije lid van de EU moet worden. Kijk naar de mensenrechten daar, de positie die het leger inneemt, de kwestie Cyprus, de manier waarop men omgaat met de Koerden. Ik denk dat het lidmaatschap op z’n vroegst over tien, vijftien jaar aan de orde is. En pas dan gaat de vraag spelen: hoe gaan we dat met de migratie doen? We zien het nu met Polen. De SP vindt dat de grenzen niet open moeten, want goedkope Poolse arbeidskrachten verdringen Nederlanders van de arbeidsmarkt.

Maar u streeft toch naar gelijkwaardigheid?
Jazeker, ín Polen. En in Nederland. Polen zijn hier welkom, maar dan wel volgens de regels.

U vindt dat we meer moeten praten over Bruto Binnenlands Geluk dan over Bruto Binnenlands Product. Ofwel, het gaat om meer dan alleen geld. Wat is uw definitie van geluk?
Met een broodje haring met ui in het voorjaar op een bankje zitten bij de Hofvijver. Dat is geluk.

In uw streven naar een eerlijke inkomensverdeling stort u de vergoeding die u van de Staat krijgt in de partijkas van de SP en neemt genoegen met een modaal salaris van de partij. Hoeveel levert u in?
Meer dan vijftig procent. Maar daar sta ik verder nooit bij stil. Ik heb een prima salaris, het overgrote deel van Nederland moet het met minder doen. Maar dan kun je dus nagaan hoeveel Kamerleden verdienen, en dat vind ik geen goede zaak. Als je tot de vijf procent best betaalde Nederlanders behoort, ben je eigenlijk geen volksvertegenwoordiger meer.

U bent ook niet met uw collega-fractievoorzitters naar India gegaan…
Nee, zulke schoolreisjes laat ik aan mij voorbij gaan. Totaal overbodig. Zonde van de tijd en van het geld.

Welke middelen zou u willen inzetten om de topsalarissen aan te pakken?
Geen hypotheekrenteaftrek boven de 225.000 euro, en er valt flink te korten op de aftrekbaarheid van pensioenpremies.

Wat waren de waardevolste momenten in uw leven?
Dat was het overlijden van mijn moeder, in die zin dat het zo mooi is gegaan. Ik heb een belangrijke tijd van mijn leven met haar doorgebracht, alleen. Ik kwam net van de kostschool, en toen heb ik tot ’76 met haar samengewoond. Ze had angina pectoris en dus regelmatig last van haar hart. Maar hoeveel medische ellende ook, je hoorde haar nooit klagen. Ik heb altijd geleefd met de vrees om op jonge leeftijd wees te worden. Uiteindelijk is ze pas gestorven op haar 93e, toen ik vijftig was. Dat hele proces, die laatste weken, dat is zo mooi gegaan! Toen mijn vader overleed, heb ik dat als tienjarige knul amper beleefd. Maar als je zolang met iemand samen bent geweest – en je hebt maar één moeder – dan is het waardevol als het op zo’n manier kan.

Het innige contact met haar en het feit dat ze zo oud is geworden, draagt dat ertoe bij dat u het niet heeft over de vergrijzing van Nederland maar over de ‘zilveren golf’?
Ja. Een van de grote uitdagingen voor de komende jaren is om de ouderen zo bij de samenleving te betrekken dat ze zich nuttig kunnen maken en daardoor ook plezier in hun leven houden.

U pleit voor een nationaal museum, waarin de wordingsgeschiedenis van ons land centraal staat. Met een zaal over de Gouden Eeuw, over de Oranjes… Wat zou u in de zaal 1990-2000 willen uitstallen?
Oei, daar overval je me mee. Het eerste wat me te binnen schiet is dat het een paarse periode is, dus paarse muren. Het is ook de tijd dat het neoliberalisme gepropageerd werd – de privatisering, de marktwerking… Ik zou de beloftes van destijds plaatsen naast foto’s en video’s van waarin het geresulteerd heeft. Ook zou ik proberen te visualiseren hoe de individualisering is doorgeslagen.

In het kader van de ontwikkelingshulp heeft u het idee gelanceerd om één land te adopteren en daar ons geld en onze energie in te steken, zodat je het helemaal kunt blijven begeleiden. Hoe is dat idee binnen de SP ontvangen?
Met enige scepsis. Maar ik heb een aantal mensen uit de ontwikkelingswereld gepolst, en die vinden dit helemaal niet zo’n raar verhaal. Stel dat wij, ik noem maar wat, Suriname voor een periode van tien jaar voor onze rekening nemen. Mensen van daar komen hier studeren en gaan dan weer terug, wij gebruiken onze knowhow om daar infrastructuur aan te leggen… Als je, zonder paternalistisch te zijn, zo’n land over de drempel kunt helpen zodat het zelfstandig verder kan gaan, dan ben ik ervan overtuigd dat je heel veel Nederlanders meekrijgt.

U bent in 1993 in Zuid-Afrika geweest en heeft Nelson Mandela toen ontmoet, hoe was dat?
Dat mag geen naam hebben, ik heb hem alleen de hand geschud. Ik heb wel uitvoerig gesproken met mensen die net uit ballingschap terugkwamen. We waren uitgenodigd door het ANC, samen met andere organisaties die actief steun hadden verleend aan de strijd van de partij. Een buitengewoon emotioneel congres was het. De meeste tijd brachten we in de townships door.

Als u de armoede daar ziet, denkt u dan niet: wat zeur ik nou, we hebben het eigenlijk hartstikke goed in Nederland?!
Ja, ja, dat denk ik zeker. Maar armoede is een relatief begrip. Het is meer een vraagstuk van uitsluiting. Kijk er zijn arme mensen in Nederland die niets hebben, daklozen. Maar daarboven zit een heel grote groep die zich veel moet ontzeggen en eigenlijk niet mee kan doen. Die kunnen geen goede school voor hun kinderen kiezen, de boeken aanschaffen die jij en ik ons wel kunnen permitteren, die kunnen niet naar een concert – ik bedoel, ik ga naar de Stones, 220 euro voor twee personen meneer, dat is toch voor een normaal mens niet weggelegd? Dat is waar ik voor strijd.

In het boek Hoe dan, Jan citeert u de Duitse filosoof Jürgen Habermas: ‘Als de utopische oasen uitdrogen, ontstaat een woestijn van banaliteit en radeloosheid.’ En dan zegt u: ‘In die woestijn wil ik niet leven.’ Hoe ziet uw ideale Nederland eruit?
Daar bevat de dag van morgen elke keer weer een uitdaging om er het beste van te maken, voor iedereen. Het is ook een land waar gelijkwaardigheid een belangrijk goed is. Er zullen altijd verschillen zijn, maar we spreken af dat we ervoor zorgen dat niemand door het ijs zakt.

JAN MARIJNISSEN OVER…
Wim Kok – “Een norse man voor wie ik geen warme gevoelens koester. Als ik hem vroeger interrumpeerde, dan reageerde hij altijd heel kortaf. Hij vond mij een lastpak, en de SP hoorde volgens hem niet in de Tweede Kamer thuis.”
André Rouvoet – “Voor hem heb ik groot respect. Ik ben het niet altijd met hem eens, maar hij is erudiet, goed ontwikkeld, zeer wel bespraakt. Een goed politicus, een man die ik hoog acht.”
Jan Peter Balkenende – “Voor mij is hij één groot vraagteken. Ik kan de politieke beslissingen die hij de afgelopen jaren heeft genomen niet volgen. Waarom heeft hij zijn hele ziel en zaligheid verkocht aan de VVD? En waarom is er vanuit het CDA zo weinig weerwerk geboden aan de agenda van Zalm? Het is voor mij een raadsel. En ik denk dat er ooit een punt in zijn leven komt waarop hij denkt: wat heb ik gedaan?”
Alexander Pechtold – [denkt lang na] “Daar schiet mij niks te binnen. Dat is ernstig hoor als er niks te binnen schiet.”
Geert Wilders – “Die heeft zich overschreeuwd, ben ik bang. Hij is uit de VVD gestapt met de vaste overtuiging een nieuwe politieke beweging te beginnen, en nu komt hij langzamerhand tot de conclusie dat daar geen plek voor is. Hij heeft natuurlijk tegen dat mensen zich met de LPF al bekocht voelden, dat hij niet vrijuit kan werken, maar ik denk dat zijn rabiate standpunten hem nog het meest in de weg zitten. Mensen kunnen wel sympathie voor zijn betrokkenheid en standpunt opbrengen, maar ze wijzen het extremisme af.”
Het Koningshuis – “Als je het vergelijkt met andere landen, dan hebben we het getroffen. Neemt niet weg dat ik mijn vraagtekens zet bij de politieke macht die het koningshuis heeft.”

SPEERPUNTEN VAN DE SP

1. Inkomens: verhoging minimumloon en de daaraan gekoppelde utkeringen, inkomensafhankelijke kinderbijslag, maximumgrens aan topsalarissen in de publieke sector
2. Zorg: afschaffing no-claim, inkomensafhankelijke premie, terugdringen bureaucratie
3. Meer geld voor kwalitatief beter onderwijs: kleinere klassen, betere arbeidsvoorwaarden voor het onderwijspersoneel, bestrijding voortijdig schoolverlaten
4. Volkshuisvesting: meer sociale woningbouw, minder sloop, geen hypotheekrenteaftrek over dat deel van de waarde van een woning boven € 225.000,-
5. Integratie in plaats van segregatie door middel van gemengde scholen en gemengde wijken
6. Goedkoper en beter openbaar vervoer
7. Meer duurzame energie en landbouw
8. Recht: sociale rechtshulp terug, effectievere straffen, meer nadruk op
preventie en reclassering
9. Generaal pardon voor de 26.000 asielzoekers die langer dan vijf jaar in Nederland zijn
10. Internationaal: aanpakken van de voedingsbodem voor terrorisme: armoe, uitbuiting en onderdrukking, schuldenkwijtschelding aan Derde Wereldlanden, geen verdere uitbreiding bevoegdheden Europa

Reacties uitgeschakeld