‘ Ik schat in dat onze kansen om in de regering te komen groter zijn dan ooit.’
Interview GPD-bladen, 31 augustus 2005

SP-leider Jan Marijnissen was drie maanden vanwege een ernstige hernia aan het bed gekluisterd. Deze week pakte hij de draad weer op. Met één voornemen: de Socialistische Partij moet gaan regeren.

Tekst: Hans van Soest

Hoe slopend waren de afgelopen jaren eigenlijk voor Jan Marijnissen? “Je hoort vaak dat een hernia veroorzaakt wordt door een overbelasting. Maar ik was niet overspannen of zo. Toen de SP begin jaren negentig nog een tweemansfractie was, had ik het veel zwaarder dan de afgelopen tijd met z’n achten.”

De SP-fractievoorzitter moest vanuit het ziekbed toezien hoe partijgenoot Harry van Bommel de show stal in de campagne tegen de Europese grondwet en hoe de SP op forse zetelwinst kwam te staan in de opiniepeilingen. Had hij dat succes niet liever zelf geoogst?

“Het was een hele geruststelling te zien dat de SP gewoon doordraait als ik er niet ben. De afgelopen jaren is toch het beeld ontstaan dat de SP Jan Marijnissen is. Maar ik ben niet onmisbaar. Ik heb weer eens boeken kunnen lezen en films kijken. En bovenal heb ik geleerd te relativeren. Niet dat ik voordien moeite had om te delegeren, ik bemoei me nooit met het dagelijkse werk van mijn collega’s. Maar ik had die campagne natuurlijk wel graag zelf gedaan. Daar hadden we heel hard aan gewerkt. Maar je moet je erbij kunnen neerleggen als iets echt niet gaat. Ik kon gewoon niks meer.”

De afgelopen jaren is vaak gespeculeerd wie Marijnissen zou moeten opvolgen. Van Bommel, Agnes Kant, Marijnissen vindt dat ze het goed deden tijdens zijn ziekte. Maar over vertrekken denkt hij nog absoluut niet na. “Er staat voldoende talent klaar. Maar voorlopig ga ik gewoon door. Ik heb nog voldoende energie. Onder Paars-2 heb ik serieus gedacht of ik er niet mee moest stoppen, politiek viel er niets te winnen in de Kamer. Die situatie is veranderd. Daarnaast zijn er bij andere partijen allemaal nieuwe leiders gekomen. Terwijl de burger juist behoefte heeft aan herkenbare politici, die met ervaring en gezag ergens voor gaan.”

Marijnissen zal zich bij die beslissing ongetwijfeld gesterkt voelen door de gunstige opiniepeilingen. De partij zou bij de volgende kamerverkiezingen wel eens kunnen verdubbelen. Maar bij de vorige verkiezingen in 2003 kon de SP die gunstige peilingen niet verzilveren. Veel linkse stemmers kozen toch voor de PvdA.

“Dat zie ik niet snel nog een keer gebeuren”, zegt Marijnissen. “In 2003 zou de PvdA de toenmalige coalitie van een meerderheid kunnen afhouden. Nu is het anders. CDA, VVD en D66 staan zo ver op achterstand in de peilingen, die halen het nooit meer. Het moet wel heel raar lopen als de PvdA de volgende verkiezingen niet wint. In dat geval zullen veel linkse kiezers juist voor de SP kiezen, om te voorkomen dat Wouter Bos een coalitie aangaat met het CDA of de VVD.”

Het liefst zou Marijnissen een regering vormen met PvdA, GroenLinks of de ChristenUnie. “Als je de plannen van de PvdA naast die van ons legt, dan moeten we daar best samen uit kunnen komen. Het liefst zou ik de komende anderhalf jaar ook samen met hen willen optrekken tegen het kabinet. Maar de PvdA-top onder aanvoering van Bos wil dat niet. Die wil de deur openhouden naar het CDA. Toch zou het land erbij gebaat zijn als we samen een duidelijk alternatief bieden voor het huidige beleid. Alleen zo kan het cynisme onder de burger worden weggenomen, het idee dat het toch allemaal niets uitmaakt.”

Zijn pogingen om gezamenlijk een tegenbegroting in te dienen op Prinsjesdag zijn op niets uitgelopen. “Maar we zijn op de goede weg. Onder Melkert was er helemaal geen samenwerking met de PvdA, onder Bos is die er wel. Wat niet wil zeggen dat we koste wat kost met hen willen regeren. We moeten wel echt iets kunnen veranderen in dit land. Maar als Bos nadenkt, zal hij zien dat hij met ons meer wensen uit het PvdA-program kan inwilligen dan met CDA of VVD.”
Toch zijn de verschillen tussen beide partijen nog groot. “De PvdA is een bestuurspartij, wij van oorsprong een actiepartij. Ik zal er in tegenstelling tot Bos ook nooit voor pleiten om alle linkse partijen op te laten gaan in een grote beweging. Dat is de dood in de pot. In een tweepartijenstelsel, waar de grote partijen in Nederland graag naartoe willen, is er geen alternatief voor de kiezer. Kijk naar Engeland of de Verenigde Staten. De twee machtsblokken daar lijken zo veel op elkaar, dat steeds minder burgers naar de stembus gaan.”

Maar kan een partij die de protest-tomaat als symbool voert, wel regeringsverantwoordelijkheid aan?
Marijnissen bezweert: “De SP is veranderd. Onze slogan ‘stem tegen’ is bij de vorige verkiezingen al veranderd in ‘stem voor’. We hebben inmiddels voor ieder plan van dit kabinet een alternatief, dat is doorgerekend door het Centraal Planbureau op betaalbaarheid. Ik sta te popelen om iets te doen, want uiteindelijk krijg je als oppositiepartij weinig voor elkaar. Het cynisme onder de mensen die in het land het werk moeten doen, de leraren, de verpleegsters, is verontrustend. De afgelopen jaren is er zo veel kapot gemaakt.”

“Balkenende schermt met eigen verantwoordelijkheid en concurrentie. Maar waarom moeten ziekenhuizen met elkaar concurreren? Als ik een hernia heb, wil ik toch niet op internet opzoeken welk ziekenhuis het beste is? De overheid moet gewoon zorgen dat alle ziekenhuizen goed zijn en die moeten juist zo veel mogelijk samenwerken. Wij roepen al jaren dat het fout zou gaan met het vmbo, met de tweede fase, met de liberalisering van de energievoorziening en de zorg. Ik schat in dat onze kansen om in de regering te komen groter zijn dan ooit.”

Reacties uitgeschakeld