Lutherse Kerk, Utrecht
woensdag, 6 oktober 2004
Het is voor het derde achtereenvolgende jaar dat ik hier ’n lezing verzorg waarin we stilstaan zowel bij de situatie in Nederland en Europa, als bij de situatie waarin onze wereld verkeert. Omdat ik mezelf primair beschouw als wereldburger, wil ik deze lezing beginnen, zoals het hoort, met mondiale zaken.
Graag wil ik ’n lans breken voor het enige gremium dat we hebben waar landen elkaar niet bestrijden met wapens maar met woorden, die – zeker- hun betekenis hebben.
De noodzaak van de VN dus.
Welke problemen zien we mondiaal?
- Ongelijke sociaal-economische ontwikkeling (80 – 20), voor de groep armste landen is het nóg erger. (UNDP)
- Dat is de oorzaak van de meeste conflicten, burgeroorlogen en oorlogen tussen staten.
- Vluchtelingenstromen die daar weer het gevolg van zijn. (De UNHCR heeft een zelfde jaarlijks budget als ons land!)
- De situatie waarin natuur en milieu verkeren. De schaarste aan grondstoffen en drinkwater, de vervuiling, de ontbossing, het broeikaseffect.
Al deze problemen kunnen we oplossen. De armoede in de wereld is een verdelingsvraagstuk. Belangrijke tropische ziekten, de honger: we kunnen het allemaal aanpakken en oplossen. Het geld is absoluut geen probleem. Alleen al de VS geven per jaar 400 mld. dollar uit aan oorlog en oorlogsvoorbereiding. Voor de zaken die ik noemde is slechts de helft nodig.
Ik ben ervan overtuigd dat als wij deze problemen niet oplossen, die problemen ons zullen oplossen. En de VN is de enige weg waarlangs dat te realiseren is.
Daarom heb ik ook zo’n moeite met het optreden van de VS.
Op de vraag ‘welk land vormt de grootste bedreiging voor de wereldvrede?’ wordt door de meeste mensen zonder aarzelen gezegd: de VS.
De Irak-politiek van de Bush-regering is de meest recente illustratie van wat ik zo verafschuw in het beleid van de VS. Het beleid heeft quasi-religieuze trekjes, en is oerconservatief, zeg maar gerust reactionair.
De politiek van de nieuwe conservatieven (Bush, Wolfowitz, Rice, Cheney, Rumsfeld) noemen zij zelf The Project for the New American Century. NB: American Century…!
De belangrijkste kenmerken:
- Het eigen belang staat altijd voorop.
- We beschikken over ‘n eigen morele suprematie
- Militaire middelen om je eigen belang te dienen zijn geoorloofd
- Niemand schrijft ons iets voor. Wij gaan over onszelf, wij prefereren een alleingang. (Zie Kyoto, het ABM-verdrag, het Internationaal Strafhof, de atoomproeven, etc.)
- Dit alles leidt tot een minachting voor de VN, de wereldgemeenschap.
Maar, nogmaals: De VN is de enige plek waar staten kunnen overleggen over alle zaken die hen allen aangaan. Saboteren van de VN staat dus gelijk met het saboteren van de samenwerking tussen de landen.
Zeker, bij de VN zelf moet er ook nog veel veranderen.
- Er moet een vergaande democratisering worden doorgevoerd, zowel als het gaat om de (gebrekkige) macht van de Algemene Vergadering als rare machtsverdeling in de Veiligheidsraad.
- Er moet een nieuwe, echt offensieve agenda komen die de strijd tegen armoede, gebrek aan zorg en onderwijs oppakt.
- Een groep landen zal een Gideonsbende moeten vormen. Deze groep zal die agenda moeten opstellen en de uitvoering ervan gewoon ter hand moeten nemen, samen dus met de VN. Ons land zou hierin een voortrekkersrol kunnen vervullen.
De wereld wordt kleiner en kleiner.
De verbanden groter in aantal en intensiteit.
De global village is een feit. Over een decennium is het een global house geworden.
Europa
Spanje, Italië, Duitsland en ons eigen land zijn eenheidsstaten, staten die allemaal gevormd zijn in de 19e eeuw. De stadstaten liepen tegen hun beperkingen aan en steden werden landen. De schaalvergroting ging een nieuwe fase in.
Je zou kunnen zeggen: Iets soortgelijks zien we nu bij de Europese integratie. De staten zijn te klein geworden om de problemen van vandaag te kunnen oplossen en de onderlinge concurrentie maakt dat we maatregelen moeten nemen om een race to the bottom te verhinderen. Dat zijn twee plausibele redenen om een pleitbezorger te worden van de Verenigde Staten van Europa.
Was het maar zo makkelijk.
Lange tijd is de Europese integratiegedachte op sterven na dood geweest, tot ze werd wakker gekust door hen die er het meeste belang bij hadden, de Europese multinationals verenigd in the European Round Table. Deze bedrijven waaronder Philips, Siemens, Fiat, Daimler-Benz, Unilever, Nestlé, Bayer, Shell en BP hebben door middel van een zeer effectieve lobby vooraanstaande politici kunnen overtuigen van de noodzaak van een vergrote thuismarkt, de zogenaamde Interne Markt van ruim 300 miljoen consumenten. Het zou de bedrijven een enorm schaalvoordeel opleveren en hen daarmee in staat stellen wereldwijd de concurrentie aan te kunnen met de twee andere economische machtsblokken: de VS en Japan. Deze geo-economische ambitie sloot wonderwel erg goed aan bij de geo-pólitieke ambitie van de Europese regeringsleiders, en zo kon het zijn dat vanaf halverwege de jaren tachtig de Europese integratie weer op de politieke agenda kwam en voortvarend ter hand werd genomen.
Eén ding is daarbij vanaf het allereerste begin tot nu toe steeds over het hoofd gezien: de bevolking. Voor de helderheid: Ik heb in Europa nooit één demonstratie gezien van voorstanders van de integratie. De integratie is ook nooit ergens door de bevolking echt gewíld. Elk onderzoek in welk land, op welk tijdstip dan ook, wijst erop dat de meerderheid van de mensen niet wil dat er allerlei bevoegdheden van de nationale staten worden overgeheveld naar ‘Brussel’. In veel landen wordt dan ook door de machthebbers systematisch geweigerd allerlei nieuwe Europese ontwikkelingen via een referendum aan de burgers voor te leggen. Men vreest een afgang. Nederland is een voorbeeld van dat soort landen. Pas volgend jaar wordt het eerste referendum gehouden: over de nieuwe Europese Grondwet.
Veel mensen zien de noodzaak van Europese samenwerking, maar wijzen overdracht van bevoegdheden aan een abstracte, vage, vierde bestuurslaag ergens in Brussel van de hand. Het vertrouwen van de Europeanen in de instituties van Europa (de Commissie en het parlement) is minimaal. Niet zo verwonderlijk want deze instituties behoren niet tot de leefwereld van de meeste mensen. Het is ver weg, ondoorzichtig en wát men erover hoort is vaak niet erg positief: traagheid, veel bureaucratie, en corruptie. Mensen hebben het gevoel dat Europa zich verhoudt met democratie als water staat tot vuur. En ze hebben gelijk. Democratie veronderstelt een démos, een volk, maar er bestaat geen Europees volk.
Zeker, we hebben een gemeenschappelijke geschiedenis en we hebben tot op zekere hoogte een gemeenschappelijke cultuur, maar daar is wel alles mee gezegd. Identificatie – bijzondere situaties daargelaten – vindt vooral plaats met landgenoten en niet met continentgenoten. Deze werkelijkheid wordt door de Eurofielen te veel genegeerd. De democratie, de rechtstaat, de sociale verworvenheden zijn allemaal op nationaal niveau bevochten, dat is een gegeven van de geschiedenis. Dat wil niet zeggen dat dat nooit kan of zal veranderen, maar het tempo waarin de Europese integratie nu vorm gegeven wordt miskent die werkelijkheid. En dat is gevaarlijk. De vervreemding van de burger van het bestuur neemt alsmaar toe, mensen hebben het gevoel dat er niet meer naar hen geluisterd wordt, dat het er niet meer toe doet wat ze vinden. Dat ze geregeerd worden zonder geconsulteerd te worden.
Bij het Verdrag van Maastricht in 1991 werd besloten tot de Interne Markt én tot de Economische en Monetaire Unie. En de EMU werd weer de basis waarop het Stabiliteitspact en de Euro werden gebouwd. Deze hebben ervoor gezorgd dat de vrijheid van de deelnemende landen om een eigen financieel beleid te voeren drastisch werden ingeperkt. A-symetrische schokken met grote gevolgen voor de economie kunnen niet meer door monetaire aanpassingen worden overwonnen. Dat zal gevolgen hebben. Maar er zijn ook nog andere redenen waarom deze kunstmatige, financieel-monetaire gelijkschakeling tot spanningen kunnen leiden.
Ten eerste het gegeven dat de verschillende landen meestal gebaat zijn bij verschillende rentestanden, afhankelijk van de staat van hun economie. Toch zal de ECB in Frankfurt één rentestand opleggen.
Ten tweede zijn er de verschillen in behandeling tussen de grote en de kleine landen. Een aantal jaren geleden kreeg de Ierse regering een berisping van de Europese Commissie omdat men vond dat Ierland de inflatie niet genoeg in de hand hield. Maar wat zien we de laatste drie jaar? Frankrijk en Duitsland houden zich in zijn geheel niet aan de 3% norm van het maximale tekort op de rijksbegroting. De Europese Commissie, de Ecofin en het Europese Hof doen niks substantieels. Men komt weg met ’n vermaning en de belofte dat het volgend jaar beter zal zijn. Al meer dan drie achtereenvolgende jaren is dat echter níet het geval. Even los van de inhoud (er is best iets te zeggen voor ’n iets hoger tekort om daarmee een economie in recessie wat aan te wakkeren) gaat het mij nu vooral om de verschillende maatstaven die gehanteerd worden.
De Europese integratie krijgt ook snel meer en meer vorm op terreinen als Justitie, Binnenlandse Zaken, vraagstukken van asielbeleid, buitenlandse politiek, en zelfs op het militaire vlak. ‘Europa’ lijkt steeds meer op een zwart gat dat bijna automatisch bevoegdheden naar zich toetrekt. De meeste partijen in de Tweede Kamer hebben daar geen moeite mee. Integendeel. Men pleit voor de totstandkoming van een politieke unie bovenop de economische unie die inmiddels gerealiseerd is. In dat licht moet ook de Europese Grondwet gezien worden. Een grondwet waarin veel mooie woorden staan, een grondwet ook die wirwar van afspraken uit het verleden ‘ns ’n keer netjes onder elkaar zet, maar óók een grondwet waarin twee zaken staan waar ik zó oneens mee ben dat ik bij het referendum campagne zal gaan voeren voor ‘n ‘tégen’.
Ten eerste: het neoliberale gedachtegoed wordt als leidend en dominant beschouwd. Echter, de afgelopen jaren zien we juist dat dit denken na ’n zegetocht van twintig jaar over de hele wereld op z’n retour is. En wij zouden het dan nu in een nieuwe grondwet gaan opnemen?
Ten tweede: de militarisering van Europa. Men wil dat er naast de NAVO een Europees leger komt. Europa wil zijn vleugels uitslaan over de wereld. Maar, naar de opvatting van de regeringen, kan dat alleen als er achter de éne Europese buitenlandse politiek (want dat willen ze ook) een ijzeren vuist aanwezig is. Gevolg zal zijn dat de militaire uitgaven van de lidstaten fors omhoog zullen moeten.
Zoals ik al opmerkte, ik denk dat de vervreemding tussen burger en bestuur in Europa alleen maar verder zal toenemen. Betekent dat dan dat ik en de andere sceptici tegen samenwerking zijn? Integendeel. Samenwerking moet, al was het maar omdat we nooit meer oorlog willen in Europa. Samenwerking is dus prima, federalisme niet.
De schaalvergroting kent zijn grenzen, als we de democratie als uitgangspunt nemen.
Europa beslaat nu 25 landen en over een poosje misschien wel 30. Als we spreken over een Verenigde Staten van Europa, dan kan het niet anders dan dat dit een bestuurlijk monster wordt als tegelijkertijd de bevoegdheden van ‘Europa’ worden vergroot. Daarom moeten we als het gaat om de zogenaamde verdieping van Europa temporiseren, de tijd nemen om de burgers in de gelegenheid te stellen vertrouwd te raken met de nieuwe, vergrote schaal…of niet.
In dit verband ook iets over Turkije. Vandaag heeft de Europese Commissie gezegd geen onoverkomelijke problemen te zien bij een eventueel lidmaatschap van Turkije van de EU over zo’n tien/vijftien jaar.
Ik zie die onoverkomelijke problemen wél. En die problemen zitten ‘m niet in de omvang of aard of religie van de bevolking, ook de ligging is niet het probleem. De problemen zijn de gebrekkige democratie, het niet naleven van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, het onderdrukken van etnische minderheden (denk aan de Koerden), de bezetting van Cyprus, de dominante positie van het leger. Wat Turkije op deze vijf punten gaat doen zal bepalend zijn voor onze keuze vóór of tégen een lidmaatschap van de EU van dat land in de verre toekomst.
Maar er is méér te zeggen over Europa. Want behalve vraagstukken als de ‘verbreding’ (uitbreiding) en de ‘verdieping’ hebben we ook te maken met de inhoud van het beleid. En als ik dat moet typeren kan ik met één woord volstaan. De inhoud van het Europese beleid is bovenal neoliberaal.
Europa heeft ons verplicht uitverkoop te houden van onze nutsbedrijven, Europa dwingt ons uit concurrentieoverwegingen in de pas te lopen met de rest waardoor de hoge inkomens en de bedrijven profiteren, Europa heeft ervoor gezorgd dat onze arbeidstijdenwet is geflexibiliseerd, Europa heeft ervoor gezorgd dat er concurrentie mogelijk werd in het openbaar vervoer, en wordt in de hele publieke en dienstensector, inclusief het onderwijs en de zorg.
‘Europa’ als dienaar van de vooruitgang en als dienaar van de burgers, is een ander ‘Europa’ dan we nu zien. Het wantrouwen van de burgers ten aanzien van de Europese instituties is op drie dingen terug te voeren: de bureaucratie en de corruptie, de bemoeizucht en de te grote schaal, en het neoliberale karakter ervan.
Wijsheid is hier geboden, anders kan het hele Europese project wel eens plotseling omslaan in precies dat wat het zegt te willen voorkomen…, namelijk dat Europeanen wéér tegenover elkaar komen te staan…..op het slagveld.
Nederland
Kom ik dan nu bij ons kleine, lage landje bij de zee.
Vorige week was in de Tweede Kamer het grote, jaarlijkse debat over het beleid van het kabinet.
Graag wil ik mijn bijdrage aan dat debat hier ook aan u voorleggen.
Voorzitter, kabinet, leden, en andere aanwezigen, ik vraag uw aandacht voor het volgende:
Lelystad, 10 september 2004
Geachte Heer Marijnissen,
Betr: Ouderenbeleid en de binnenkort te houden begrotingsdebatten
Ik ben alleenstaand, 71 jaar en vrij goed gezond, zodat ik me alleen kan redden. Ik heb lang getwijfeld om U eens een brief te schrijven. Maar toen ik laatst hoorde dat de minima er volgend jaar weer op achteruit zouden gaan, kreeg ik hem toch wel goed zitten.
Ik heb van mijn 16e jaar tot en met mijn 58ste jaar gewerkt, dus heb ik mijn steentje wel bijgedragen. Ik was blij dat ik 65 werd en AOW kreeg, want bij de bijstand denken ze dat iedereen een fraudeur is en als zodanig word je ook behandeld. Ik vroeg geld voor een wasmachine want de mijne was stuk. Die kreeg ik niet. Ze vroegen of ik niet met de hand kon wassen. Ik had een half jaar daarvoor net een open hartoperatie gehad. Ik moest bij de bank geld lenen om een 2e handswasmachine te kopen.
(-)
De huursubsidie ging met 4 euro achteruit, de huur werd 16 euro meer, weer 20 euro. Ik moet nu 25% van mijn tandartsenrekening betalen, gedeeltelijk medicijnen. Als je een plaatje moet hebben bij de tandarts…zelf betalen, 300- 700 euro. Kan je dat niet, moet je alles laten trekken, want een gebit krijg je gratis. het is de wereld op zijn kop. Wat houdt dit alles in: Geen krant, concert, schouwburg of vakantie. Je vakantiegeld gebruik je voor cadeautjes voor kinderen en kleinkinderen, iets nieuws voor jezelf of onverwachte rekeningen b.v. de tandarts.
(-)
De ouderen hebben hard gewerkt om het land weer op te bouwen, zodat de jeugd nu kan leren. Wij konden dat niet, wij moesten overdag werken en ’s avonds leren en thuis alles afgeven anders konden ze niet rond komen.
Ik ben in de gelukkige omstandigheid, dat ik nog alles op de fiets kan doen, een auto heb ik 14 jaar geleden weg moeten doen, geen geld. ’s Avonds ga ik niet meer weg, want dat is niet vertrouwd een vrouw alleen. Een cursus in het buurthuis is te duur en zo ga je maar door er blijft zo niet veel meer over. (-) Ik ga alleen één maal per week naar fitness en zwemmen, om maar lang fit te blijven, samen 30 euro. p. mnd.
Ik wil niet klagen, want ik red het nog wel, dan eet je toch vaker een boterham, dat doen zoveel ouderen, hoor ik zo om me heen. Ik vind het alleen zo onrechtvaardig, om ouderen te pakken, die protesteren niet, dat hebben we toch nooit gedaan.
Wij zijn arm groot geworden, dus we redden het nu ook wel. Maar er is niet veel respect meer voor ons, je schrikt als je in een winkel een keer met U wordt aangesproken.
(-)
Dan nog iets, die 30% loonsverhoging die het kabinet voor hun zelf bij de volgende verkiezingen er door wil drukken. Omdat men in het buitenland meer zou verdienen, dat kan toch niet. Je volk armoede laten lijden en jezelf op hun kosten verrijken?
Hebben deze mensen het beste met ons of met zichzelf voor? Als ik Balkenende was zou ik de bijbel nog maar eens lezen, daar staat wel iets anders. Samen delen in voor- èn tegenspoed.
Meneer Marijnissen, ik weet dat U aan dit alles niet veel kunt doen, maar al brengt U het maar onder de aandacht bij collega’s en kabinet, dan ben ik al dik tevreden.
Mijn dank voor het lezen. Ik hoop dat U er wat mee doet. Ik heb in ieder geval mijn hart een keer gelucht.
Met vriendelijke groet,
Mevr. M. Griffioen
Mevrouw Griffioen, de briefschrijfster, zat op de publieke tribune. Ze was die dag mijn gast.
Indachtig onze grote historicus Johan Huizinga, die zei ‘Wie zich afgesneden denkt van de herinnering aan zijn herkomst en lotgeval, staat redeloos voor het leven’ wil ik deze beschouwing beginnen met een verwijzing naar de wederopbouw na WO II.
Twee weken geleden herdachten we dat het zuiden van ons land zestig jaar geleden werd bevrijd. De donkere dagen van kneveling, rechteloosheid en algehele misère waren onder de grote rivieren ten einde. Het noorden zou nog een hele hongerwinter voor z’n kiezen krijgen. Het duurde nog tot mei 1945 tot ook daar eindelijk de wederopbouw kon beginnen.
Met tomeloze inzet, met veel zelfopoffering, in een sterke onderlinge lotsverbondenheid, en bovenal óptimistisch werd de hand aan de ploeg geslagen. Het moest allemaal beter worden dan dat het was. En het wonder voltrok zich daadwerkelijk. Elk jaar werd er vooruitgang geboekt, elk jaar werd de hoop op een betere toekomst voor iedereen omgezet in werkelijkheid. De generatie van ouders werkte zich te pletter om het land mooier achter te laten dan dat zij het van hún ouders hadden geërfd.
Onze samenleving zou beschaafd worden, en daarom gingen we goede huizen bouwen, voor iederéén. We gingen zorgen voor mensen met een geestelijke handicap: we lieten ze niet meer wegteren in achterkamertjes; er kwam AOW voor wie 65 was geworden (de toenmalige voorzitter sprak de legendarische woorden: ‘Armoe en ouderdom hoeven nu niet meer in één adem genoemd te worden’); er kwamen wetten die levensgevaarlijke situaties op de werkvloer strafbaar stelden; er kwam een wet die het onmogelijk maakte dat iemand – om wat voor reden dan ook – totaal zonder inkomen zou komen te zitten. We besloten dat als een werknemer werkloos zou worden dat hij dan een uitkering zou krijgen zodat hij en z’n gezin niet geruïneerd werden. Zelfs besloten we dat als iemand – om wat voor reden dan ook – door een gebrek niet meer in zijn levensonderhoud kon voorzien dat hij dan toch verzekerd was van een behoorlijk inkomen.
Maar daar bleef het niet bij. Naast zorg om en voor de individuele mens was er ook zorg voor de opbouw van wat van ons allemáál is: de publieke sector. Het onderwijs werd opgebouwd en vooral uitgebouwd: iedereen kon (moest zelfs) naar school en werken aan zijn ontwikkeling. De gezondheidszorg kwam voor iedereen beschikbaar, en in gelijke mate. Kunst en cultuur werden geacht en geëerd, niet alleen door wat wij vroeger ‘de kouwe kak’ noemden. Ook aan de leefomgeving gingen we aandacht besteden, want de industrialisatie eiste een hoge tol: vuile sloten en rivieren, stank en een ongezonde leefomgeving. Vanaf de jaren zestig was macht niet meer voorbehouden aan één bepaalde klasse. Macht en gezag moesten voortaan worden verworven. Autoriteiten zouden zich publiekelijk moeten verantwoorden. Hypocrisie werd gekritiseerd en we werden allemaal ‘opener’.
Deze naoorlogse megaoperatie kon alleen maar zo succesvol zijn omdat het besef dat een mens een sociaal wezen is alom aanwezig was. Dat besef was bepalend voor de inrichting van de samenleving. In alle opzichten was het streven gericht op het humaniseren van de verhoudingen en omstandigheden om zo ook een humane samenleving te krijgen. Begrippen als vooruitgang, perspectief en hoop stonden centraal. Het begrip solidariteit was geen loze kreet, het had ínhoud, en vorm. Ik heb het dan niet alleen over de georganiseerde solidariteit, maar ook over de solidariteit die maatschappelijk – vaak spontaan – overal vorm kreeg.
Ik beschouw beschaving als het verwerkelijken van algemeen gedragen waarden en deugden. De opbouw van deze beschaving is inmiddels schokkend tot stilstand gekomen.
Als ik het hele slagveld van de afgelopen twintig jaar overzie, dan stel ik twee dingen vast:
We zijn twee keer zo rijk als toen,
En toch zijn we zoveel armer geworden.
Het kabinet zegt een ‘ambitieuze hervormingsagenda’ te hebben die – ik citeer de Troonrede – de mensen weer ‘vertrouwen’ moet geven. Echter, het tegendeel is het geval. Het kabinet ontneemt mensen het vertrouwen. Het vertrouwen in de overheid, het vertrouwen in de politiek, in de sociale zekerheid, in onze collectieve voorzieningen, eigenlijk in alles wat na WO II is opgebouwd aan beschaving sijpelt weg.
In plaats van dat u mensen vertrouwen geeft, maakt u mensen onzeker, angstig, en – zoals ik al eerder hier heb gezegd – daarom bereikt u uw doel niet. Mensen worden niet uitgenodigd om ‘mee te doen’, zoals het kabinet zegt te willen. Mensen trekken zich juist terug.
Dit jaar vertoef ik elke maand één week in een andere provincie om met mensen te spreken en onderzoek te doen. Ik kan u uit eerste hand verzekeren: Het kabinetsbeleid roept vertwijfeling en verontwaardiging op.
Vanuit die vertwijfeling en verontwaardiging is er inmiddels een brede tegenbeweging ontstaan waarin duizenden en duizenden mensen en organisaties ‘méédoen’. Al die tienduizenden en na aanstaande zaterdag honderdduizenden die de straat opgaan zijn de mensen die hun ‘verantwoordelijkheid nemen’.
U krijgt de mensen zover dat ze méédoen en hun verantwoordelijkheid nemen: niet omdat de mensen zich door uw beleid laten inspireren, maar omdat ze het faliekant óneens met u zijn en in verzet komen.
Het zijn deze mensen in verzet die anderen weer vertrouwen geven, weer hoop op iets dat beter is dan het beleid dat ons nu gepresenteerd wordt. De ingediende alternatieve begrotingen sterken die mensen in hun opvatting dat het anders, beter en socialer kan. In de peilingen staat het kabinet op 60 zetels, de linkse oppositie op 77. Moreel is deze coalitie uitgeregeerd. Dit kabinet heeft alle kleur verloren, na paars worden we nu geregeerd door grauwgrijs.
Door dit kabinet wordt vaak gesproken over waarden en normen. Maar iedereen vraagt zich langzamerhand vertwijfeld af: ‘Waar zijn de waarden en normen van dit kabinet?’ Fatsoen moet je doen, zeker. Maar zijn waarden en normen in de politiek niet méér dan alleen etiquette?
Ik nodig u uit: Vertel me: Wat zíjn uw waarden? Wat zijn úw normen? Vertel ze me en we zullen het erover hebben.
Voorlopig stel ik vast dat het kabinet ‘waarden en normen’ gebruikt als dekmantel voor het tegendeel.
Bijvoorbeeld: Het kabinet maakt met iedereen ruzie: van ouderenbonden tot cultuurinstellingen, van vakbonden tot MKB en LTO, van onderwijzers tot huisartsen. U en de coalitiepartijen stellen zich op als alleswetende, alleskunnende zedenmeesters. En als mensen laten weten het niet met u eens te zijn, is steevast de reactie: ‘Luister, ik leg het nog één keer uit.’
Oh ja, één vriend heeft het kabinet nog, hoe kon ik dat vergeten: VNO-NCW!
‘Waarden en normen’ als dekmantel voor het tegendeel.
Ik concludeerde eind vorig jaar: dit kabinet tast de georganiseerde solidariteit aan. Na alle commotie vorig jaar over de aanslag op de koopkracht van de mensen met de laagste inkomens en uitkeringen is het onbegrijpelijk en onverteerbaar dat deze groep er opnieuw op achteruit gaat. Wat is hier evenwichtig , redelijk, eerlijk, solidair aan? Inmiddels geeft ook 45% van de mensen met een middeninkomen aan niet genoeg te verdienen om rond te kunnen komen. Ondertussen geeft u de grote bedrijven een douceurtje van 1,2 miljard Euro door de winstbelasting te verlagen, en gaat het volproppen van de zakken aan de top gewoon door.
‘Waarden en normen’ als dekmantel voor het tegendeel.
Minister De Geus, die als oud-vakbondsman nu door het leven gaat als de minister van asociale zaken, zegt: ‘Ik ben klaar’.
Maar wat heeft hij anders gedaan dan slopen?
Vut en prepensioen onmogelijk gemaakt; de WAO nagenoeg opgeheven, straks mogelijk meer dan 100.000 mensen vanuit de WAO naar de Bijstand, en die Bijstand is natuurlijk ook verslechterd, de toegang tot WW wordt bemoeilijkt, de ontslagvergoeding wordt afgetrokken van de WW, geen aanvulling op het loon bij ziekte in het tweede ziekte jaar, de arbeidstijdenregels worden versoepeld zodat er langer gewerkt kan gaan worden, en arbo-regels worden voor een groot deel geschrapt zodat de onveiligheid op de werkplek zal toenemen.
En deze minister zegt dat hij ‘klaar’ is? Maar wat heeft deze minister dan bíjgedragen om van dit land een beter, een mooier, een leuker en socialer land te maken? Wat heeft hij opgebouwd? Niets. De firma De Geus vindt u in de Gouden Gids dan ook onder ’sloopbedrijven’.
Ik geloof dat ik het op één punt eens ben met minister De Geus: Hij is klaar. Hij kan gaan.
‘Waarden en normen’ als dekmantel voor het tegendeel.
De signalen dat door de hoge eigen betalingen mensen afzien van zorg – bijvoorbeeld in de thuiszorg en de tandzorg, maar ook als het om geneesmiddelen gaat – stromen binnen, maar dit kabinet geeft geen krimp. Nee, gooi er gewoon nog even een No Claim in de zorg overheen, iets waarvan iedereen zegt: No Claim, No Way, niemand wil een No Claim in de zorg, behalve het kabinet. De No Claim betekent concreet niets anders dan dat zieken betalen voor gezonde mensen.
‘Waarden en normen’ als dekmantel voor het tegendeel.
Er wordt bezuinigd op de huursubsidie, de huren worden geliberaliseerd (en dus hoger), maar de ongelimiteerde sponsoring van mega-villa’s van miljonairs gaat ondertussen gewoon door. 90.000 Betaalbare woningen worden gesloopt om plaats te maken voor vaak peperdure appartementen. Maar ‘n plan voor 90.000 nieuwe, betáálbare woningen voor gewone mensen is er niet.
Er komt minder geld voor cultuur, de publieke omroep, natuur en duurzame landbouw.
Het treinkaartje wordt weer duurder, en er wordt bezuinigd op stads- en streekvervoer.
‘Waarden en normen’ als dekmantel voor het tegendeel.
Want, ook ons onderwijs wordt niet gespaard, terwijl 70.000 kinderen van school komen zònder diploma. Het collegegeld wordt verhoogd en de studiefinanciering beperkt. In het VMBO wordt door de leerlingen en onderwijzers een zware prijs betaald voor de nieuwlichterij van een aantal jaren geleden. Het is een misdaad om jongeren die een vak willen leren te dwingen eerst twee jaar 15 theoretische vakken te laten doen. Om extra te kunnen besparen zijn in het VMBO leerlingen samengebracht die helemaal niet samen gezet zouden moeten worden. En wie betalen de prijs? De leerlingen die niet het onderwijs krijgen waar ze recht op hebben en de onderwijzers die het vaak niet meer aan kunnen.
Zo maar eens een voorbeeld van de kleinheid van dit kabinet: leermiddelen mogen niet langer na acht jaar worden vervangen. Nee, leerlingen en onderwijzers moeten er vanaf nu negen jaar mee doen. Maar spelletjes gáán niet zo lang mee. Een puzzel waar vijfjarigen dag-in-dag-uit mee spelen gaat zelfs geen víjf jaar, laat staan acht, of negen jaar ‘mee’!
Jongeren worden net als de ouderen gepakt door dit kabinet.
Door de tekorten in de jeugdzorg komen er experimenten met meer kinderen op één cel, en zitten er kinderen met een psychisch of zelfs psychiatrisch probleem gewoon achter de tralies, in plaats van dat ze geholpen worden. Hoe diep kun je zakken als kabinet?
‘Waarden en normen’ als dekmantel voor het tegendeel.
Velen vragen zich af ‘Waarom doet het kabinet wat ze doet? Is het de calvinistische inslag, is het een soort masochisme, is het de bekrompenheid, hebben die jongens en meisjes misschien verkeerde vrienden?’ Mensen willen weten: ‘Waarom?’
In ieder geval niet vanwege een achterblijvende arbeidsproductiviteit. Die is onverminderd erg hoog in ons land, zelfs 10% hoger dan in de VS
In ieder geval niet vanwege de hoogte van de lonen. Een vergelijking van de loonontwikkeling in Europa over de afgelopen twintig jaar laat een evenwichtig beeld zien.
In ieder geval niet vanwege de arbeidsparticipatie. Die is een van de hoogste in Europa.
In ieder geval ook niet vanwege de concurrentiekracht van ons land of het ondernemersklimaat. Volgens die The Economist scoren we een 8,6 op dit vlak. Het hoogste van heel Europa! Wereldwijd staan we op de tweede plek, na Canada.
Minister Brinkhorst beticht Lodewijk de Waal van stemmingmakerij. Maar waarom gebruikt minister Brinkhorst dan zelf halve waarheden…die eigenlijk – indien uitgesproken door een minister van Economische Zaken – als hele leugens moeten worden beschouwd?
In ons land werken heel veel mensen, vaak werken beide ouders, de arbeidsparticipatie is dus heel hoog, hoger dan in veel andere Europese landen, ik zei het al. Maar als je kinderen hebt en/of je wilt je ouders tot steun zijn dan kun je veelal niet allebei fulltime werken. Sterker, in de opvatting van het CDA is dat zelfs niet gewenst, en daar zit wat in. We werken immers om te leven en niet andersom! Wat doet nu minister Brinkhorst? Hij deelt het totaal van het aantal gewerkte uren door het aantal mensen dat werkt, inclusief de parttimers. En zo komt hij tot z’n uitspraak: ‘We werken, in vergelijking met de rest van Europa, niet lang genoeg’. Dit grenst aan een leugen.
Nóg een voorbeeld: In zijn groeinota (ook wel snoeinota genoemd) stelt hij Denemarken als voorbeeld als het gaat om ontslagrecht. Het zou daar allemaal makkelijker gaan. Zeker, en de belangrijkste reden, die door de minister bewust verzwegen wordt, is: In Denemarken ligt de WW-uitkering op 90%, hier op 70%. En daarom is er daar een veel grotere mobiliteit op de arbeidsmarkt.
Nóg ’n voorbeeld: In Buitenhof afgelopen zondag zei de minister dat de AEX-index ’n paar jaar geleden op bijna 1.000 stond. Nu op 300. Dat klopt. Maar dat dat voor het grootste deel komt door de invoering van de EURO, waardoor de waarde met een factor 2.2 is gedaald, verzweeg hij.
Dat is net zo iets als je zegt dat Nederland nu veel minder miljonairs heeft dan drie jaar geleden. Ja, dank je de koekkoek.
‘Waarden en normen’ als dekmantel voor het tegendeel!
Je moet niet alleen ‘u’ zeggen – je mag óók niet liegen.
Maar nu hebben we nog geen antwoord op de vraag: Waaróm doen ze het?
Niet voor de bevolking, niet voor de burgers. Die geven in overgrote meerderheid aan geen of slechts weinig vertrouwen te hebben in dit kabinetsbeleid.
Nee, het ligt allemaal heel erg voor de hand. Dit kabinet is een neoliberaal kabinet, net zoals paars! De VVD zit niet alleen aan de financiële knoppen, de VVD bepaalt al vanaf 1994 de politieke koers van de regering. Een koers geïnspireerd op wat we in de VS onder Reagan en in Engeland onder Thatcher hebben gezien. Lang hebben veel mensen die koers het voordeel van de twijfel gegeven, maar – nu de resultaten steeds zichtbaarder worden – is dat snel aan het veranderen.
Deze aanpak is gebaseerd op een mensbeeld dat door de meerderheid van de mensen niet wordt gedeeld.
Want,
Mensen willen niet alleen in zichzelf investeren, maar ook in wat van ons allemaal is.
Mensen willen deel uitmaken van en bijdragen aan iets dat groter is dan zijzelf.
Mensen willen dat iederéén een eerlijke kans krijgt, en dat de politiek daarbij helpt.
Mensen willen solidariteit en gelijkwaardigheid.
Mensen willen kleinere inkomensverschillen in plaats van grotere.
Mensen willen sociale voorzieningen opbouwen in plaats van afbreken.
Mensen willen fatsoenlijk onderwijs voor hun kinderen en fatsoenlijke zorg voor hun vaders en moeders, wanneer het allemaal niet meer zo makkelijk gaat.
Mensen willen bést offers brengen, is mijn overtuiging, maar willen wel weten waarvoor.
Mensen willen een einde aan het cynisme, de graaicultuur aan de top, de vervreemding en het wegkijken.
Mensen willen leven, en – als het kan – een beetje gelukkig leven!
Dát zijn de ‘waarden en normen’ van mevrouw Griffioen,
en van de meerderheid van de mensen in dit land.
Dát zijn de ‘waarden en normen’ waar mijn partij zich voor inzet,
bínnen deze Kamer en daarbuiten; gisteren, vandaag en morgen.
Hoe boos ik ook ben over het gevoerde beleid,
zo hoopvol ben ik over het snel groeiende verzet ertegen.
Het verzet draagt de kiem van een écht alternatief,
een alternatief dat kan zorgen voor een koerswending,
van liberaal naar sociaal,
van afbraak naar opbouw,
van pessimisme naar optimisme.
Ik wens vanaf deze plek de minister-president welgemeend beterschap. Maar wat ik hém toewens, wens ik ook de Nederlandse bevolking toe. Nederland verdient beter, daarom moeten we Nederland beter maken. De medicijnen van het kabinet werken averechts. Ze zijn geprobeerd en ze deugen niet, ze maken het land alleen maar zieker, economisch, sociaal, en moreel. In zo’n geval zou het kabinet de feiten onder ogen moeten zien en dit teken geven (wisselen!).
Tot slot
De neoliberale wereldordening is er een waarin de menselijke maat maar ook menselijke waarden aan betekenis hebben ingeboet. Honger, oorlogen, schendingen van mensenrechten: ze zijn aan de orde van de dag voor honderden miljoenen mensen zonder dat er iemand in het rijke Westen zich écht zorgen over schijnt te maken.
Het cynisme als overlevingsstrategie. We zien het wel, we horen het, we weten het wel, maar we doen niets, we doen niets. Er is ’n cultuur van wegkijken ontstaan, in het persoonlijk leven, in de omgang met anderen, en ook in de politiek (nationaal én internationaal).
Onze toekomst ligt niet in het ontkennen van de wereld als een global village want die bestaat inmiddels. Door de zich ongekend snel ontwikkelende technologie wordt de wereld kleiner en kleiner. De wereld is een huis geworden. Maar als we die metafoor aanhouden, dan moeten we vaststellen dat op de eerste verdieping men in weelde leeft terwijl de mensen in de kelders creperen. Zo’n situatie is onhoudbaar en vraagt dus om een antwoord.
Het is dát antwoord waar ik mij sterk voor wil maken, een antwoord dat zijn uitwerking moet krijgen op zowel economisch, als politiek en ideologisch vlak, een antwoord dat gebaseerd moet zijn op de drie volgende principiële uitgangspunten:
- een waardig bestaan voor iedereen
- de erkenning van de fundamentele gelijkwaardigheid van iedereen
- de vaststelling dat iedereen weliswaar gelijkwaardig is maar daarmee nog niet gelijk, en we dus niet kunnen zonder…..solidariteit.
De enorme opkomst afgelopen zaterdag op de demonstratie in Amsterdam bewijst dat we aan de vooravond staan van ’n omslag.
Lang heeft men gedacht dat de tegenspraak niet meer bestond, of dat ie – zo ie bestond – krachteloos was.
Mijn stelling is dat deze nieuwe beweging de kiem in zich draagt van ’n écht alternatief, een alternatief dat ons in staat stelt te doen wat we allemaal willen:
Dit land ópbouwen in plaats van afbreken.
Ik dank u voor uw aandacht.
18 reacties
Beste Jan, hier geef je een voorbeeld van Visie, Integriteit en goede beoordelingsvermogen. Klasse!
Reactie door Bo Tor — donderdag 7 oktober 2004 @ 17.30 uur
quote:
Samenwerking is dus prima, federalisme niet.
Het is dát antwoord waar ik mij sterk voor wil maken, een antwoord dat zijn uitwerking moet krijgen op zowel economisch, als politiek en ideologisch vlak, een antwoord dat gebaseerd moet zijn op de drie volgende principiële uitgangspunten:
- een waardig bestaan voor iedereen
- de erkenning van de fundamentele gelijkwaardigheid van iedereen
- de vaststelling dat iedereen weliswaar gelijkwaardig is maar daarmee nog niet gelijk, en we dus niet kunnen zonder…..solidariteit.
end of quote.
helemaal eens, Jan!
Reactie door joal — donderdag 7 oktober 2004 @ 17.33 uur
Geweldig Jan…, nu is het dan echt tijd voor mij om lid te worden van de SP.
Dit is nou precies wat ik bedoel en velen met mij denk ik!!!! Niemand had het beter kunnen verwoorden!
Ik ben harstikke blij met jou, het is een hele mooie dag vandaag!!
Reactie door krul — donderdag 7 oktober 2004 @ 17.40 uur
Ja, Als iedereen dit gedachtengoed zou hebben..
Reactie door Lambert — donderdag 7 oktober 2004 @ 17.48 uur
Lezing… hoeveel vraag je dar voor eigenlijk?
Reactie door Brillie — donderdag 7 oktober 2004 @ 18.01 uur
@Brillie. Goeie vraag. Twee kopjes koffie, een voor en een na de pauze.
Reactie door Jan Marijnissen — donderdag 7 oktober 2004 @ 18.25 uur
@Brillie,
Dat is toch niet teveel gevraagd toch?
Reactie door JanW — donderdag 7 oktober 2004 @ 18.58 uur
Je mag van mij nog wel een paar pilsjes pakken na afloop, Jan. Op mijn kosten. (Maar dan niet rijden natuurlijk)
En geef, als je haar ziet, Anja een lekker glaasje wijn van me.
Hoeft ze mijn bloed niet te drinken. (grapje)
Kom het later nog wel eens met je afrekenen.
Veel succes vanavond.
Reactie door Jacob Bakker — donderdag 7 oktober 2004 @ 19.04 uur
Even off topic,
Noorwegen is van plan om toeristen te werven om zeehonden af te schieten. Dit MOET stoppen dus stuur een mailtje naar de ambassadeur van Noorwegen in nederland via:
http://sp.nl/nieuws/actie/zeehond/
Jan, zou je Harry van Bommel een schouder klopje van mij willen geven voor deze goede actie?
Reactie door Evert Tigchelaar jr — donderdag 7 oktober 2004 @ 19.51 uur
@Evert,
Eh, we leven toch in 2004? Wat zijn dat voor gekken daar boven ons? En als die mailtjes niet helpen, moeten we ze maar met honkbalknuppels op hun kop slaan.
Reactie door JanW — donderdag 7 oktober 2004 @ 20.04 uur
JanW, 10
Nee, slaan lost niks op. Dat voorstel van van Bommel lijkt mij beter, een toerismeboycot, niet alleen nederland moet dan Noorwegen boycotten maar heel europa, anders helpt het niet echt.
Reactie door Evert Tigchelaar jr — donderdag 7 oktober 2004 @ 21.22 uur
@Evert,
Meen het natuurlijk ook niet echt. Zeg het meer uit boosheid en frustratie.
Reactie door JanW — donderdag 7 oktober 2004 @ 21.34 uur
Noorwegen…zaten toch al die mooie blonde vrouwen ? … of was dat nu Zweden… Als ze uit Noorwegen komen ga ik echt niet boycotten hoor :) …
Ik denk dat Noorwegen en ook de Aziaten in therapie moeten. Er is iets met deze mensen aan de hand, alles wat in het water leeft, moet dood. Of we knuppelen het, prikken er iets in of weet ik veel wat, als het maar dood gaat. Soort levensdoel, dingen uit de zee dood maken.
Reactie door MAD — donderdag 7 oktober 2004 @ 21.47 uur
Da’s fijn, Jan, dat je de brief van de dames Griffioen erbij hebt gehaald. Ik ben ook een alleenstaande op een minimuminkomen, n.l. bijstand. Voor mij worden vooral de zorg en het wonen veel en veel duurder. Tot nu toe heb ik je wel met de “dames” horen coquetteren, maar wat gaat de SP doen voor de alleenstaanden, Jan? Zo langzamerhand begint dit hele gedoe mij naar mijn strot te grijpen. Minder bijstand, minder huursubsidie, meer betalen voor alles en dus minder geld om van te leven. Het wordt me wat te benauwd en ik krijg er inmiddels zelfs enge dromen van. Van het soort waarin ik mijn woning word uitgezet wegens huurachterstand. Nu betaal ik automatisch, netzoals mijn energie en telefoonrekening, maar dan nog. Wat gaat de SP expliciet doen voor de alleenstaande minima?? Want ik denk dat dit zeker ook de vraag was van beide dames Griffioen. Graag antwoord, Jan. Mag ook rechtstreeks op mijn e-mail adres en da’s bekend. Desnoods vind je dat via je ledenbestand!
Nog iets dat me vreselijk dwars zit: het opjagen van AOW-ers die voor elkaar willen zorgen en dan opeens samenwonen volgens de Verzekeringsbank. En die hebben het ook al erover dat je als alleenstaande toch niet in een tweepersoonsbed hoeft te slapen? Wat gaat hén dat aan, in vredesnaam? Ik heb wel twee electrische tandenborstels en een gewone en een tweepersoonsbed met 5 kussens erin. En dat heb ik allemaal zelf in gebruik. Als behoorlijk obees persoon moet ik er niet aan denken om in een 80cm eenpersoonsbed te moeten slapen. Daar val ik uit en ik doe dan geen oog meer dicht. Waar kan een overheid zich in vredesnaam allemaal mee bemoeien? Nederland een vrij land? Zo te horen dus echt niet! Je durft niet eens een vriend uit te nodigen voor de koffie en een gezellige avond samen, omdat er buren zouden kunnen zijn die je daarvoor anoniem kunnen aangeven bij de Sociale Dienst? Verraders werden in 1945 kaalgeschoren, weten jullie nog? Zodat iedereen wist dat die met de vijand geheuld had. Verraders zijn nog steeds een ondersoort van de mensheid. Horen onder hun steen te blijven zitten en stil te zijn.
Reactie door Lydia — donderdag 7 oktober 2004 @ 22.17 uur
Lydia
Dat van die controle’s op AOW-ers … was daar zeer verbaasd over, dat een sociaal rechercheur daar zijn tijd aan besteed of zich voor laat lenen. Snap dat absoluut niet. Ben wel benieuwd wie die sociaal rechercheurs opdracht heeft gegeven om achter AOW-ers aan te gaan. Want het is logischer deze rechercheurs op andere takken in te zetten dan op AOW-ers, namelijk een doelgroep die helemaal niet interresant is als het om scoringspercentage gaat. 9 van 10 x zal je onderzoek toch verrot lopen.
Reactie door MAD — donderdag 7 oktober 2004 @ 22.30 uur
Praatjes vullen geen gaatjes. Woorden alleen helpen niet. Waar is nu eigenlijk de oppositie en welke rol spelen ze om de solidariteit te vergroten en/of terug te brengen. De SP is inmiddels een “gewone” partij geworden en van de PVDA valt weinig te verwachten. De laatste partij had, indien zij hadden geregeerd in paars, of met het CSA, hun handtekening gezet onder de meeste voorstellen van dit kabinet. En van de SP hoor je weinig meer, dan alleen commentaar op radio en tv alsmede in de pers. Het voortouw wordt niet genomen.
Ze zijn niet (meer) te vinden in de buurten of in de bedrijven.
En zo gaat het huidige beleid gewoon verder, omdat niemand de “tegenstanders” organiseert.
Reactie door Wim Stafhorst — vrijdag 8 oktober 2004 @ 7.13 uur
Mijn gevoel bij Europa is hierin prima verwoord, Europa lijkt me een opgedrongen, ver van mijn bed gedrocht. Als ik al zo weinig invloed op onze eigen regering heb, wat moet ik dan met zo’n wazig gedoe als het Europees parlement met al zijn commissies en raden?
Een tijdje geleden ben ik eens achter de vraag aangegaan: Waar komt die 3% norm voor het begrotingstekort eigenlijk vandaan. En niemand die mij een onderbouwde verklaring kon geven bij dat Europees gedrocht. De bevindingen zijn te lezen op dit weblog op 13 juli onder het tweede onderwerp. Ik werd er in ieder geval niet vrolijk van.
De tegenwoordige bezuinigingen lijken mij alleen als doel te hebben om aan die “normen van Europa” te voldoen en helemaal niet meer om de problemen in onze Nederlandse maatschappij op te lossen. We gaan straks de rekening betalen van de Europese normen.
Reactie door Helma D. — vrijdag 8 oktober 2004 @ 7.51 uur
Helma D, ik denk dat ook. Volgens mij is die 3% norm gewoon uit de duim gezogen omdat ze vonden dat ze toch een “norm” moesten hebben? Resultaat: in heel Europa wordt ontstellend bezuinigd op de zwaksten in de samenleving, omdat er anders gigantische boetes worden opgelegd vanuit dat gedrocht in Brussel. Europa mag van mij imploderen en wel heel erg snel, liefst nog gisteren. Europa kost alleen maar heel erg veel geld, ten koste van de zwaksten in heel Europa. Misschien zouden de mensen met lage inkomens en uitkeringen zich door heel Europa zich moeten verenigen en samen acties gaan voeren. Massale acties. Misschien dat zoiets de ogen kan openen?
Over acties gesproken: Waarom hetOV platgooien en waarom, oh waarom geen GRATIS OV op zo/n dag? Daarmee tref je werkgever EN staat tegelijk. En wie weet krijgen een paar steden extra bezoek van winkelende mensen en da’s goed voor hun economie en dus voor de werkgelegenheid in het MKB. GRATIS OV en NIET GEEN OV. Of het nou wel of niet mag. Gewoon toch doen.
Reactie door Lydia — vrijdag 8 oktober 2004 @ 8.45 uur