‘Ik vind dat bij alles wat de overheid doet of zegt iets wordt aangegeven hoe over waarden en normen wordt gedacht.’
CDA Magazine , nr. 4 / 17 april 2004

In het afgelopen jaar heeft Balkenende het waarden-en-normendebat geïnitieerd. Afgelopen maart nam Jan Marijnissen namens de SP in dit kader onder het motto ‘Nederland Fraudeland’ het initiatief voor een Kamerdebat. Voor het CDA Magazine zet Jan Marijnissen zijn visie op waarden en normen uiteen en vertelt hij over zijn inzet in het waarden-en-normendebat en over de verwantschap tussen de SP en het CDA.

Tekst: Antoine Westhoff

“Het is met normen en waarden net als met het weer”, aldus Jan Marijnissen. “Het weer is er altijd, of je het nu goed of slecht vindt. Normen en waarden zijn er ook altijd. De mensen die de notie van normen en waarden ouderwets vinden of overbodig, vinden dat dan ook vanuit een bepaalde hantering van normen. In de westerse samenleving wordt het individu beschouwd als ultieme waarde. Daarnaast zijn ook waarden als tolerantie, solidariteit en de rechtsstaat van belang. Normen zijn een kristallisatie van die waarden naar plaats en tijd. Zij zijn vervat in wetten. Maar zij worden voorgeleefd door bijvoorbeeld de ouders. We hebben het dan over waarden als fatsoen en respect.
Ik vind dat bij alles wat de overheid doet of zegt iets wordt aangegeven hoe over waarden en normen wordt gedacht. Het toestaan van heroïneprostitutie op de Theemsweg geeft aan op welke manier je tegen waarden en normen aankijkt. Liberalen verdonkeremanen dit aspect van waarden en normen. Zij nemen onterecht het standpunt in, dat de politiek zich niet moet inlaten met de moraal. Dat is het terrein van het individu. De SP heeft zich altijd tegen die visie gekeerd. Waarden en normen moeten in de politiek worden voorgeleefd. Daarbij past niet de sorry-politiek uit de jaren negentig.”

Samenleven

“De titel van mijn eerste boek was Samenleven kun je niet alleen. Een motto van gelijke strekking gebruikt het CDA. De communitaristische grondslag hebben de SP en het CDA gemeen. Als je de westerse geschiedenis van de laatste eeuwen analyseert zie je dat de emancipatie van het individu een rode draad heeft gevormd. Als reactie op de jaren vijftig van de vorige eeuw is dat niet perse slecht. Maar in Nederland moeten we met zestien miljoen mensen samenleven. Die leven niet alleen voor zichzelf. Er moeten normen gesteld en toegepast worden die dat samenleven mogelijk maakt. Daar hebben we de trias politica voor. Het individu kan daar geen maat der dingen voor zijn.”

Wegkijken

“Er is Nederland een cultuur van wegkijken ontstaan. De wachters van onze publieke moraal hebben een blinddoek voor. Daardoor is de publieke moraal geërodeerd. Je ziet het in het bedrijfsleven waar managers niet meer denken in het belang van de organisatie, maar het eigen belang vooropstellen. Deze houding waarin het ‘ik’ centraal gesteld wordt is door de overheid bevorderd. En dat is in Nederland, in navolging van Thatcher in Engeland, al begonnen onder de kabinetten Lubbers. Staatsbedrijven werden geprivatiseerd, bestuursorganen verzelfstandigd, de NS opgedeeld. Het neoliberalisme heeft sterk met het egoïsme te maken. Maar ik heb het gevoel dat we over het hoogtepunt heen zijn. Mensen geven het signaal dat ze het neoliberalisme en de cultuur van het graaien zat zijn.
Nu vallen misstanden op zoals bijvoorbeeld in de vrije beroepsgroepen. Daar is het besef dat men in die beroepsgroepen een maatschappelijke verantwoordelijkheid behartigt volkomen ingekakt. Accountants adviseren dezelfde bedrijven die ze moeten controleren en zijn het hele leven aan één bedrijf gelieerd. Notarissen zijn betrokken bij illegale praktijken in veilinghuizen, terwijl zij ervoor moeten waken dat een veiling eerlijk verloopt. Mensen die gedwongen hun huis moeten verkopen, en dus al in een nadelige positie zitten, worden op die manier dubbel gepakt.
Dergelijke praktijken dragen bij aan een cheating culture. David Callahan spreekt daarover als hij de situatie in de Verenigde Staten beschrijft. Een cultuur van bedrog. Wij mogen niet afdalen naar een samenleving waarin de dingen niet meer zijn zoals ze moeten zijn en waarin we elkaar voor de gek houden. Want daarmee sijpelt het vertrouwen weg in de samenleving. Daar kan geen overheid tegen opboksen. Een samenleving kan niet zonder vertrouwen.”

Nederland Fraudeland

Marijnissen merkt dat zijn inzet in het waarden en normendebat goed is opgepikt in de media en dat ‘Nederland Fraudeland’ veel weerklank vindt in maatschappij. “Het debat over‘Nederland Fraudeland’ is ook goed opgepakt door de andere Tweede Kamerfracties en Balkenende. Balkenende heeft goed in kaart gebracht wat er door de regering inmiddels wordt gedaan aan fraudebestrijding en heeft tijdens het debat veel toezeggingen gedaan. Ik herken me niet in de kritische berichten die ook in de media waren te beluisteren. Het debat moeten we ook als een begin beschouwen van een voortdurende campagne. Met het SP-fraudeteam dat we hebben opgericht zullen we de regering blijven volgen waar het de uitvoering van de toezeggingen betreft.”

Asielzoekers

“Om het doorgeschoten individualisme te doorbreken moeten we mensen het signaal geven dat er sprake is van georganiseerde solidariteit. Solidariteit ontstaat niet spontaan. Dat toont het voorbeeld in de Verenigde Staten. De Verelendungstheorie (die betoogt dat solidariteit spontaan kan ontstaan, red.) gaat niet op. Maar de SP heeft altijd gevonden dat je solidariteit
niet moet overdrijven. We zijn geen land van watjes. Niet iedereen is zielig. Dat is de fout die de PvdA gemaakt heeft. De SP is er niet op tegen dat mensen worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid. We moeten elkaar scherp houden. Iedereen is elkaars opvoeder. Ik geloof dat SP en CDA die gedachte wel gemeen hebben. Maar wat ik van het CDA niet begrijp is de benepen manier waarop bijvoorbeeld met het asielzoekervraagstuk wordt omgegaan. Je verwacht dat het CDA mensen bejegent met compassie en dan kan een beperkt aantal asielzoekers dat nog onder het regime van de oude vluchtelingenwetgeving naar Nederland kwam en hier schoolgaande kinderen heeft een verblijfsvergunning gegeven worden. Het gaat maar om 20.000 mensen op een bevolking van 16 miljoen!”

Reacties uitgeschakeld