Toespraak op Festival Tomaat
Vierhouten, 14 september 2003

Hallo Vierhouten!

Dit kabinet neemt asociale maatregelen!
Dit kabinet holt de solidariteit uit!
Dit kabinet is een schoothondje van de VS!

Allemaal kreten die ik zó voor m’n rekening neem.
Geen enkel probleem.

Toch: ik voel met beste thuis bij de kreet
“Stop de uitverkoop van de beschaving!”

Ik zal u uitleggen waarom:
1. het behelst alle genoemde slogans,
2. maar het voegt ook iets toe en het zegt iets over wat wij waardevol vinden

Onlangs op dat andere grote, leuke festival vroeg Theo van Gogh me: wat vind je nu als mens écht waardevol?

Mijn antwoord: kunst en cultuur.

Want, naast
wetenschap en educatie,
sociale zekerheid en zorg,
democratie en recht,
behoren kunst en cultuur tot de belangrijkste dragers van onze beschaving.

Waarom?

Omdat de mens meer is dan een consument…

Wij mensen zijn altijd op zoek naar wat de zin is van het leven, naar waardering, betekenis voor de ander.
Wij mensen zijn kwetsbaar, afhankelijk en onzeker.

Maar wij mensen zijn ook wezens die kunnen dromen, wezens die zich kunnen voorstellen dat het morgen beter zal zijn, wezens met idealen.

En…wij mensen zijn óók nog gezegend met verstand, de rede die kan analyseren en vooruit zien.

De kunst vermag veel.
Het kan ons verdrietig maken omdat het ons in onze naakte onzekerheid toont.
Het kan ons vreugde brengen omdat we schoonheid kunnen waarderen.
Het kan ons aanzetten tot reflectie.
Het kan mensen bij elkaar brengen.

Waarlijk, we hebben in ons land niet op de eerste plaats behoefte aan jaar na jaar forse economische groei (in 20 jaar 100% rijker),
We kunnen echt zonder weer eens 10.000 ingenieurs erbij die allemaal ook weer van die prachtige speeltjes weten te bedenken.

Waar we echter níet zonder kunnen zijn de mensen die de essentie van het leven weten te vatten in woorden, bewegingen of muziek.

Zij zijn degenen die ons de zalf verschaffen waarmee we de harde plekken op onze ziel weer wat soepeler kunnen maken.

Zij zijn degenen die ons door middel van hun schilderijen, beelden, muziek, dans, gedichten, theater en proza de werktuigen verschaffen om op indringende wijzen alle facetten van de werkelijkheid, van de mens, de natuur en het samenleven te leren kennen.

Het is daarom dat het zo te betreuren is dat ook deze regering niet bereid is om van elke Euro één cent uit te trekken voor kunst- en cultuurbeleid. Sterker: er moet ook in deze sector weer worden bezuinigd. 20 miljoen Euro.

De kaasschaafmethode van Zalm en Balkenende levert juist hier van die brandende pijn die hoort bij een schaafwond.
Bv: Joop van de Ende heeft zich al gemeld om de financiering van het Stedelijk Museum in Amsterdam op zich te nemen, om de zaak op termijn te kunnen overnemen…

Zoals gezegd: we zijn een rijk land, één van de rijkste van de wereld. Maar het lijkt wel of we steeds armer worden….

Ik zou graag willen dat mijn vader ’n paar keer in de week onder de douche kan in het verpleeghuis, in plaats van zoals nu één maal in de drie weken.
Balkenende: Nee, dat kan niet.

Ik zou graag willen dat mijn zoon gewoon vijf dagen in de week kan leren op school. Zou dat kunnen?
B.: Helaas, ook dat kan niet meer.

Mijn vrouw komt vaak te laat thuis voor het eten. Ze heeft steeds te maken met vertragingen van de treinen? Zou het mogelijk zijn ze op tijd te laten rijden?
B.: U vraagt het onmogelijke!

Mijn opa heeft meer dan veertig jaar keihard gewerkt. Hij heeft met z’n handen het land mee opgebouwd na de oorlog. Nu heeft ie als gepensioneerde zó weinig geld dat ie zijn kleinkinderen maar zelden kan zien. Het openbaar vervoer is zo duur. Zou hij er iets bij kunnen krijgen?
B.: Christelijk-sociale politiek betekent niet dat je arme mensen zo maar iets extra’s kan geven.

Mijn nichtje staat al weken op de wachtlijst voor een operatie. Zou ze nu snel geholpen kunnen worden?
B.: (Nu geïrriteerd) Stop hiermee! U weet dat dat niet kan.

U kunt zelf de lijst van eenvoudige verzoeken bijna eindeloos aanvullen. Wat is er met ons gebeurd? Wat is met onze rijkdom gebeurd?
Wat is er met ons land gebeurd?

Het lijkt er sterk op dat we onze ziel verkocht hebben aan de commercie, aan marktdenken, aan het geld, het slijk der aarde,
En we vergeten zijn waar het écht om gaat in het leven.

Juist in onzekere tijden, juist in tijden waarin mensen bang zijn voor de toekomst, juist in déze tijd kunnen kunst en cultuur mensen op de been en op weg helpen.

Als SP zijn we doordrongen van het belang van kunst en cultuur voor mens en samenleving. Dat bracht ons ook op de gedachte achter Festival Tomaat. Ik ben blij dat wij dit festival organiseren, elke zondag vóór Prinsjesdag.
De organisatoren hebben het weer puik voor elkaar.
Jongens en meisjes: hartelijk bedankt!

Voor mij zijn kunst en cultuur géén franje van de samenleving,
die je alleen ophangt als de schatkist overloopt van belastinggeld.

Kunst en cultuur zijn vooral ook nodig op momenten dat het materieel en sociaal tegenzit.
Juist dan moeten we ons oog voor schoonheid, voor verbeelding, voor creativiteit, voor gedurfde verkenningen, voor waardevolle prestaties uit ons culturele verleden, niet verliezen.

Want dat alles kan ons juist hoop, moed voor de toekomst geven: de herinnering aan het waardevolle uit het verleden, de eigen ervaringen met het creatieve in het heden, de verwachting van het gedurfde in de toekomst.

En als er één ding is dat we juist nu nodig hebben, is dat hoop, moed, vertrouwen. Samen moeten we elkaar overtuigen dat het anders en beter kan, ook al hebben we nu economische tegenslag en sociale onrechtvaardigheid.

Bij dat proces van wederopbouw van de samenleving zullen we kunstenaars, artiesten, muziekmakers, toneelspelers, verbeelders heel hard nodig hebben.

Uiteindelijk is iedereen zelf verantwoordelijk voor zijn eigen leven en geluk, uiteindelijk maakt iedereen zelf zijn of haar keuzes, maar de overheid heeft de plicht om de omstandigheden te creëren waarin mensen, álle mensen tot hun recht kunnen komen.

Ons Bruto Binnenlands Product is belangrijk,
Maar niet zo belangrijk als ons Bruto Binnenlands Geluk.
Ons nationaal inkomen is hoog,
Maar ons nationaal geluk?
Een paar jaar geleden was ik in Athene en bezocht daar natuurlijk de oude stad: de Acropolis, het Odeum en ook het theater van Dionysus. In een beschrijving van dit prachtige overblijfsel uit de Griekse Oudheid las ik het volgende:
“Iedereen wilde in die tijd belangrijke dramastukken bijwonen. Vanuit alle plaatsen op Attica vertrokken de mensen al ‘s morgens vroeg, hun werk een dag latend voor wat het was. De kosten die de mensen voor hun bezoek moesten maken werden door de overheid betaald. Theater en drama vormden een vitale kracht in het sociale leven van de Atheners en was ten nauwste verbonden met de lotgevallen van de politiek: de groei en de neergang van de Griekse tragedie volgde precies de opkomst en val van de democratie in Athene.”

Waarom leert de geschiedenis ons, dat we zo weinig van de geschiedenis leren? Als de oude Grieken al deze wijsheid bezaten, waarom zijn wij – zoveel rijker dan toen – dan zo oppervlakkig materialistisch geworden?
Waarom hebben wij een deel van onze beschaving verloren?
Waarom hebben zo veel mensen zó lang gezwegen en gedacht het komt wel goed?
Wat is verklaring voor die luiheid, of is het onwetendheid?
Het is nu zaak dat we de dingen bij de naam noemen.
Het is nu zaak dat we onze aarzelingen overwinnen en tot actie overgaan.
Het is nu zaak dat we zeggen: Genoeg is genoeg!
Het is nu zaak dat we onze aarzelingen overwinnen en tot actie overgaan.
Leve het engagement – Leve het verstand
Leve de passie – Leve de rede!

Reacties uitgeschakeld