Lijsttrekkersinterviews
Metro, 15 januari 2003

Een dakloze is meer waard dan patjepeeër Heinsbroek. De vakbonden moeten meer hun mond opentrekken. En de euro is rubbish. Na een avond ouderwets ‘De Internationale’ zingen met socialistenbroeders in Breda stort SP-god Jan Marijnissen zijn hart uit bij Metro. “Ik werd steeds luier, ik zag psychologisch tegen dingen op.” Deel 3 in onze serie lijsttrekkerinterviews: Jan Marijnissen.

Tekst: Henk van Beek

Kan jij me het verschil tussen normen en waarden uitleggen?
“Waarden zijn tijdloos en hebben een universeel karakter. Een waarde is bijvoorbeeld solidariteit. De koppeling tussen lonen en uitkeringen, dat is een norm. Waarde is abstract en normen zijn concreet.”

Wat is er mis mee?
“Er is niets mis mee, maar we doen er zo weinig mee. Wat we belangrijke waarden vinden zijn menselijke waardigheid, gelijkwaardigheid solidariteit.”

Wat betekent dat?
“Wat dat betekent lees je in de 150 alternatieven voor Paars en Pimpelpaars. Dat is het korte antwoord.”

Leg toch maar uit.
“Solidariteit heb je nodig omdat je kunt zeggen: we zijn gelijkwaardig, maar we zijn niet gelijk. Dus die man die bereid is belasting te betalen om mee te helpen de problemen op te lossen vind ik top. En ik hoor dat vaker. Er zijn best veel mensen die veel geld hebben, maar zeggen dat het hun heel wat waard is om de samenleving voldoende te laten doen functioneren. En die solidariteit hebben we nodig, omdat we niet gelijk zijn. En daarom moet de een de ander af en toe helpen.”

En die gelijkwaardigheid?
“Met gelijkwaardigheid bedoel ik, dat je niet kan zeggen dat je eerste- en tweederangsmensen hebt. We zijn allemaal in principe gelijkwaardig. We hebben allemaal een kaartje bij de burgerlijke stand. Dat ziet er ook nog eens hetzelfde uit. We gaan allemaal dood, we worden allemaal geboren. Dat is heel belangrijk uitgangspunt. Want als we daar tegen zondigen, dan krijgen we een tweedeling in de samenleving en dat is een bron van heel veel frustratie.”

Eerste- en tweedeklas mensen? Onderscheid?
“Vind ik wel ja. Neem de Rotterdamse wijk Delfshaven. Daar wonen 1e klas mensen, die worden 2e klas behandeld. Onder andere door de overheid en het bedrijfsleven. Als je zegt dat je daar woont, dan krijg je geen baan. Dat zijn de mensen die in een discotheek geweerd worden omdat ze een kleurtje hebben. Belangrijk is dat die mensen in hun waardigheid worden aangetast. Ik sprak daar een Melkertbaner, die hulpassistent op een school is. Wat verdient die?”

1600 gulden netto per maand?
“Nee, 2000 gulden.”

Valt toch weer mee.
“Maar daarvan moet je een gezin onderhouden, je huis betalen en wat nog meer. Ik weet zeker dat jij meer hebt. Die Melkertbaner zit in een wijk met bijna alleen buitenlanders, waar veel criminaliteit is. Die mensen hebben veel minder kans om hun kinderen een toekomst te geven dan in heel veel andere wijken. Lucebert zei: ŒAlles van waarde is weerloos¹. Dat geldt voor de ouderen. Dat geldt ook voor de kinderen. Dat geldt voor de derdewereld en de daklozen. Zij zijn meer van waarde voor ons dan al die dikdoenerij van de patjepeeërs.”

Welke patjepeeërs?
“Heinsbroek.”

Wanneer ben je voor het laatst slachtoffer geworden van criminaliteit?
“Nou, ik heb twee weken geleden nog bewaking gehad. Bedreiging.”

Maar kleinere criminaliteit, zoals een gestolen fiets?
“Een jaar of vijf geleden.”

Hoe erg is het nu met de criminaliteit?
“Het wisselt heel sterk, het ligt erg aan waar je bent. In bepaalde wijken concentreren zulke zaken zich. Dat hangt vaak samen met drugshandel en andere illegale praktijken. In die wijken heb je echt wel het gevoel dat je ‘s avonds moet opletten. Want er is weer geschoten, er is weer ingebroken, er is weer een politie-inval geweest. Dat geeft een bepaalde sfeer in de wijk.”

En hoe lossen we die problemen op?
“Dat is een van de ingewikkeldste vraagstukken. Het gaat om preventie en repressie. En ik wil preventie zien als de eerste vorm van repressie. Door middel van het lik op stuk beleid, waar ik erg voor ben. In de eerste plaats moet veel beter naar de opvoeding gekeken worden. Opvoeden is namelijk interveniëren, dat is iets zeggen – een actieve daad. Lang genoeg werd gedacht dat het wel goed kwam en dat de opvoeding door de televisie kwam. Dat is dus niet zo. De opvoeding moet gebeuren door de ouder, de school, de sportvereniging en de buurt. Daar is de sociale controle.”

En de sociale controle van de werknemer? Een democratisering van de instellingen?
“Bijvoorbeeld verpleegkundigen hebben vaktechnisch weinig te zeggen. Ik vind dat zij veel meer bij het reilen en zeilen betrokken moeten worden. Op het moment dat zij dingen zien die niet goed gaan, dan moeten zij kunnen spreken. Ik ken heel veel onderwijzers die gruwen van de basisvorm tweede fases. Die willen zo graag dat het stopt. Zij moeten gehoord worden.”

Hoe krijg jij overbodige managers weg?
“Via de basis.”

Maar die managers hebben wel de touwtjes in handen.
“Het is moeilijk, maar het is heel wat om het te beginnen te zeggen. Het krijgt steeds meer respons; het resoneert. Er is een periode geweest in de jaren negentig toen de mensen voelden dat er iets niet lekker zat. Iets wringde. En als iemand de grieven erkent, dan win je als partij aanhang.”

Wat wringde?
“Ik zeg wel eens aan de mensen in het onderwijs: waarop pikken jullie dat? Waarom trekken jullie niet aan de bel? Waarom hebben jullie überhaupt de tweede fase geaccepteerd? Waarom zijn jullie meegegaan met die flauwekul? De vakbonden hadden daar een rol moeten spelen.”

Die hebben het laten liggen?
“Ja, die hebben het laten liggen. Maar dan nog vind ik dat als je werkt in die sectoren dan heb je je mond open te doen. Ben je een goede leraar, en je ziet dit gebeuren, dan moet je je mond open doen. En dat gebeurt te weinig.”

Kan Nederland zich nog wel als kennisland profileren?
“Nee, absoluut niet. Je kunt niet wat in jaren fout is gegaan en zich als mentaliteit geworteld heeft, veranderen. Gewoontes zijn namelijk geconditioneerd in het verleden. Dat kan je veranderen door politiek leiderschap. Ik denk dat het Nederland aan die leiderschap de afgelopen 15 jaar ontbroken heeft.”

Was Kok geen leider?
“Hij was minister-president, hij paste op de winkel. Hij zei ook dat hij politiek leider van de PvdA was. Maar hij heeft nooit een artikel geschreven, nooit een boek gepubliceerd, nooit een dragende gedachte gehad. Op een andere gedachte heb ik hem niet kunnen betrappen.”

Was hij niet een Vader des Vaderlands. Boven de partijen?
“Jazeker. Bij Enschede en Volendam kon hij als een staatsman de mensen toespreken. Maar dat is iets anders dan politiek leiderschap tonen.”

Maar ben jij wel die politiek leider?
“Ja.”

En waar lijkt dat uit?
“Dat ik vooruitkijk.”

Ik zie in jou nog geen minister-president?
“Hoeft ook niet, waarom zou een politiek leider dat moeten zijn?”

Wil je minister-president worden?
“Als het Nederlandse volk zegt dat Jan het moet worden, zeg ik: hup Jan. Maar dat zie ik niet zo snel gebeuren. Ik ben verantwoordelijk voor wat de SP ideologisch en politiek gedaan heeft de afgelopen twaalf tot veertien jaar. Daar wil ik op afgerekend worden en ik vind dat ik daar leiderschap getoond heb. Door niet alleen maar standpunten te vertolken, maar ook na te denken of de standpunten consistent zijn.”

Wie is, behalve Jan Marijnissen, een politiek leider?
“Bolkestein vond ik een politiek leider. En Van Mierlo. Balkenende ook. Hij zou duidelijker moeten zijn, maar hij is wel een politiek leider.”
Ook tijdens de LPF-vechtpartij tussen Bomhoff en Heinsbroek?
“Moeilijk te bepalen, ik was er niet bij.”

Maar waarom is Balkenende een goede premier?
“Omdat hij in de kamer gezegd heeft dat een parlement niet zonder oppositie kan.”

Sterke aanwezigheid overheid en sterke aanwezigheid gezin?
“SP wil centrale regulering, wil veel overheid. Maar we hebben een tweesporenbeleid. Het begint bij jezelf. Doe je mond open, ga niet klagen. Handen uit de mouwen. Ik geloof daar in. In Oss was een wijk waar het niet goed ging. Ouders hebben de koppen bij elkaar gestoken en ze wilden speelgelegenheid hebben. De gemeente zei nee. Waarom niet zelf een speeltuin maken. Deden ze in Oss: en nou is het een van de mooiste speeltuinen van Nederland. Het bestaat nu tien jaar. Daardoor veranderden de mensen.”

Ze werden daadwerkelijk gelukkiger?
“Ja, en trotser.”

Is dat dan je drive? Want je zou in het bedrijfsleven een manager kunnen zijn.
“Ik kom uit de fabriek, ben bankwerker of lasser. Mensen spoorden mij aan dit werk maar eens te doen.”

Hoeveel sloten heb je op je voordeur?
“Een.”

Veilig genoeg voor jouw wijk?
“Voor mijn wijk wel, er is nooit ingebroken.”

Wat is volgens jou de onveiligste wijk van Nederland?
“Amsterdam-West? Nee. Schilderswijk denk ik niet. Delfshaven, vooruit.”

Kan een koelbloedige moordenaar in aanmerking komen voor de doodstraf?
“Nee.”

Zelfs de Hitlers niet?
“Ja ach. Die maken zichzelf wel van kant.”

Hoeveel mensen nemen volgens jou onvoldoende deel aan de Nederlandse samenleving?
“1,2 miljoen ofzo.”

Het is 460.000.
“Ik vind dat die mensen wel mee moeten doen.”

Hoe bereiken we dat?
“Door af te stappen van de politiek dat je die zelforganisaties moet houden. We moeten naar gemengde scholen, gemengde sportclubs. Want integratie leg je niet van boven af op, dat is iets wat mensen zelf doen. Mensen die hier komen wonen willen graag gemengd wonen.”

Wat leer je bij een inburgeringscursus?
“Taal, iets over toepassen van taal, staatsinrichting, iets over verkeer. Dat soort dingen.”

Even testen. Maak de volgende zin af: “Denkend aan Holland…” (antw.:
…zie ik brede rivieren traag door oneindig laagland gaan.)
“Zie ik het prachtige landschap aan het zuiden van de Maas, tussen Megen en Ravenstein. Voor mij de echte Heimat.”

Wie is Abu Jahjah?
A) een verontruste Arabier?
B) een politicus?
C) een oproerkraaier?
D) lid van Al-Qaeda?
E) Anders, nl.:
“Ik vind de kwalificaties alle vier niet correct. Er zitten twee kanten aan de man. Aan de ene kant is hij juist voor segregatie. Anderzijds is hij wel iemand waarvan je zegt: het is tenminste een aanspreekpunt. Wij hebben Hazelhoeff gehad, die bleek niemand te vertegenwoordigen. Abu Jahjah spreekt tenminste iets uit. En hij spreekt Nederlands, met hem kan je het gesprek aan. Verbieden? Dat is het domste dat je kunt doen. Je moet hem als gesprekspartner aan tafel uitnodigen.”

Verwelkom je een Nederlandse afdeling van de Arabisch-Europese Liga?
“Natuurlijk niet, want ze hebben verwerpelijke ideeën. Ze zijn voor scheiding tussen zwart en wit. Maar ik ben er wel voor dat de Marokkaanse gemeenschap en de Turkse gemeenschap echt gezaghebbende mensen naar voren schuift. Ik ken ze niet.”

Waarom zijn die er niet?
“Dat is mijn kritiek op de minderheden in Nederland. De geslaagden onder de minderheden houden zich te veel op de vlakte. Ze moeten meer participeren in hun sociale groep.”

Hoofdsteden: Australië. (Antw.: Canberra)
“Dat is het continent waar ik het minste mee heb. Brisbane of Melbourne.”
Malta (Antw: La Valetta)
“Fadoes?”
Noord-Korea?
“Pyong Yang.”

Stel: je dochter wil studeren en kiest voor vrijetijdskunde: 5 jaar studietijd en weinig kans op een baan. Wat adviseer je?
“Mijn dochter staat nu voor die vraag en ik vind dat ze vooral iets moet kiezen waar ze wat mee heeft. Het hoeft niet functioneel te zijn. Als ze het maar met passie doet.”

Spaarloon?
“Voor, maar ik heb het zelf niet.”

Waarom moet de OZB niet worden afgeschaft?
“We kunnen het geld niet missen.”
Reken je terug naar de gulden?
“Ja.”

Mis je de gulden?
“Nee, maar kijk nou eens hier (hij pakt een briefje van 20 euro, red.). Dat is toch geen geld, dat is rubbish. Dat zie je zo, dit gaat ooit weer weg.”

Wanneer is ooit?
“Een munt kan je maken als je in de tijd ervoor al één bent geworden. Nu wordt de munt gebruikt om de eenheid te forceren. Dat leidt tot wantrouwen van het volk tegen Europa. De Europese Monetaire Unie (EMU) gaat aan onderlinge tegenstellingen ten onder. Misschien komt er een andere munt voor in de plaats, een Beneluxmunt bijvoorbeeld. Dat kan ik me wel voorstellen, die eenheid is veel sterker. Plus dan kunnen we het bankgeheim van Luxemburg eindelijk opheffen.”

Werkloos geweest?
“Ja.”

En bij de soos langs, dus.
“Verschrikkelijk. Ik heb alle paperassen moeten invoeren. Ik heb geleerd hoe omstandigheden de mens kunnen maken. Ik ging als werkloze steeds later naar bed, ik werd steeds luier, zag psychologisch tegen dingen op. Als je thuis zit, dan vreet het zo aan je zelfvertrouwen. Dus vind ik dat mensen ingeschakeld moeten worden. Dat brengt het beste in de mensen boven.”

Hoe fijn is hard autorijden?
“Heel fijn.”

Hoe hard rij je?
“Ik hou me netjes aan de maximumsnelheid.”

Wanneer nam je voor het laatst de trein?
“Een hele poos geleden. Op de personeelsdag, van Ravenstein naar Oss en terug.”

Wat kost een kaartje 2e klas Den Haag- Rotterdam?
“Ik denk 10 euro.”

Wat moeten we aan met de NS?
“Dat moet de ONS worden: Onze Nationale Spoorwegen. Gewoon onder overheidsregime stellen, want de minister moet er op aangesproken kunnen worden. En alles moet weer in één organisatie.”

Waarin onderscheidt jouw partij zich van de andere partijen. In één zin?
“We hebben het beste programma en we zijn de meest actieve partij.”

Wat doe je als je minder zetels haalt dan verwacht?
“Dan ben ik gezien. Of er moet iets externs gebeurd zijn en de partij wil graag dat ik blijf. Een paar jaar geleden had ik al gezegd dat ik ermee stop, maar men wilde mij toch houden.”

Maar de SP is toch van jou en Tiny Kox?
“Nee hoor, nu van 36.000 mensen.”

Wat is de domste keuze die de kiezer kan maken?
“Ik vind het een beetje dom om Paars en Pimpelpaars te vergeten.”

Wie is de irritantste politicus?
“Nawijn. Ik vind het een blaas.”

Met wie zou je aan de bar willen zitten?
“Met wie doe ik dat wel eens? Remkes!”

Mis je Thom de Graaf nog een beetje?
“Nee. Waarom wel? Ik zie hem vaak genoeg.”

Wat als de SP 22 zetels haalt? Is het dan de plicht aan de burgers om jullie in de coalitie op te nemen?
“Ja, maar dat moet wel politiek mogelijk zijn. En daar gaan wij niet over, daar gaan de andere partijen over. Ze moeten bereid zijn delen van ons programma over te nemen.”

En hoe rigide ben je daarin?
“Er is een aantal punten waar wij nooit mee gaan instemmen. Dat is het verder privatiseren van de publieke sector. Daarnaast eisen we dat er iets wordt gedaan aan de inkomensverschillen. We willen dat de JSF niet doorgaat. En in de buitenlandse politiek moet wat veranderen.”

Samen met GroenLinks heb je toch echt te weinig hoor.
“Ja, maar ik denk dat ik de PvdA van sommige zaken kan overtuigen. Maar het wordt moeilijk omdat Bos verliefd is op het CDA.”

Reacties uitgeschakeld