Toespraak op Festival Tomaat 2002
Paasheuvel, 15 september 2002

Dames en heren,

‘De macht van de verbeelding’ is het motto van deze editie van Festival Tomaat.

Een mooi motto. Zeker op deze plek. Hier kwamen vroeger strijdbare mensen bijeen. Zij spraken over de misstanden in het kapitalisme, ze discussieerden over hoe onrecht te bestrijden, maar ze maakten ook feest, deden aan kunst en cultuur, en zongen over een betere wereld in een betere toekomst.

Ik heb vandaag erg genoten van wat verbeelding allemaal vermag en ik hoop dat het u net zo vergaat. Dan kan ik namens u onze dank uitspreken voor al die mensen die dit Festival vandaag maken en gemaakt hebben.
Een applaus voor alle artiesten, organisatoren, bedenkers en zwoegers is wel het minste dat we ze kunnen geven als blijk van onze erkentelijkheid!

Jazeker, verbeelding is machtig: jezelf en anderen laten zien wat je voelt, wat je vindt, wat je denkt, wat je wilt. Aangeven dat zoals het is het niet altijd hoeft te blijven, dat alles zich kan veranderen, ontwikkelen, verbeteren. Kunst, cultuur, het zijn machtige wapens voor mensen die meer willen met de wereld!

Juist in tijden als nu hebben we verbeelding hard nodig om het gevoel van machteloosheid dat ons bekruipt te bestrijden. Dat geldt voor de binnenlandse situatie, die bij veel mensen leidt tot somberheid en het terugtrekken in de eigen schulp, met vaak alleen nog de televisie als venster op de wereld.
Veel mensen zijn onzeker over hun toekomst, hun veiligheid, hun omgeving, hun werk, hun contacten met anderen. Ze zouden geholpen kunnen worden en zichzelf kunnen helpen als ze zich meer openstelden voor de verbeelding van hoe het anders – beter zou kunnen. Niet als simpele, naïeve droom, maar als hoopgevende inspiratiebron.

Het gevoel van machteloosheid geldt al helemaal in de internationale politiek. Steeds meer mensen kunnen zich niet meer verbeelden dat in plaats van het recht van de sterkste, de macht van het geweld, het cynisme en het eigenbelang er een internationale rechtsorde zou zijn die het belang van állen als hoofddoel heeft.

Voor de tweede keer binnen één jaar dreigt ons land mee te gaan doen aan een oorlog die duizenden doden of nog veel meer zal gaan eisen. En meerderheid van onze volksvertegenwoordiging lijkt ‘ja’ te gaan zeggen tegen een aanval op Irak waartegen een meerderheid van het Nederlandse volk nu ‘nee!’ zegt. Daar kun je cynisch van worden, daar kun je apathisch van worden. Daardoor kun je zeggen: je kunt vinden wat je wilt, zé doen toch maar, dus waarom zou ik me druk maken om iets anders te willen?
Ik kan die houding begrijpen maar ik wijs hem toch af! Ik wil dat we nee blíjven zeggen tegen een keuze vóór de oorlog. Je mond open doen is zinvol. Zeggen dat je het er niet mee eens bent eveneens. Eugene Verbs: De bron van de beschaving is het gemotiveerd nee zeggen tegen onrechtvaardigheid.

Zinloos geweld – niet alleen hier maar in de hele wereld, dien bestreden te worden: Of het nu terroristisch geweld is waarbij onschuldige mensen het leven laten, of dat het geweld is dat door staten wordt bedreven, of dat het geweld is dat voortvloeit uit onrechtvaardige structuren. Alleen al dit jaar zijn er weer zo’n 10 miljoen mensen gestorven door honger.

Tegen al deze vormen van geweld moeten we NEE zeggen! Nu om te beginnen: Nee tegen een nieuwe oorlog in het MO, tegen Irak dus.
We zijn in goed gezelschap. De secretaris-generaal van de Verenigde Naties bijvoorbeeld, Koffi Annan, en de oud-president van Zuid-Afrika, Nelson Mandela.

De neezeggers hebben ook overtuigende argumenten om zich tegen deze oorlog te verklaren.

Wie aangevallen wordt heeft het recht zich te verdedigen. Ook met geweld. Maar als die verdediging omslaat in een nieuwe aanval en nieuw geweld, als de wraak het gaat winnen van de redelijkheid en wijsheid, dan gaat het gezegde van Gahndi op: Oog om oog, maakt ons allemaal blind!
Oorlog voeren is niet beschaafd. Het is het meest onmenselijke wat er bestaat.

Oorlog straft altijd de onschuldigen als eerste. We hebben dat ook weer in Afghanistan gezien. Oorlog brengt het slechtste in de mens boven. Waarom dacht u anders dat in oorlogen de meeste misdaden worden begaan?
Ook deze nieuwe, zogenaamd Preventieve, Oorlog tegen Irak zal vooral voor de onschuldige en toch al zo gekwelde bevolking van Irak een ramp zijn. Daarom is dan ook niet het belang van de onderdrukte mensen op Irakese bodem maar veeleer hetgeen zich ónder de Irakese bodem bevindt, de reden van deze oorlog. Hebben de Amerikanen niet al vele malen gezegd dat ze de Perzische Golf beschouwen als hún eigen lifeline. Dit belang gevoegd bij het feit dat Bush nieuwe doelen nodig heeft voor zijn ambitie de VS tot de baas van de wereld te maken, leidt ertoe dat de Irakese bevolking wéér een vreselijke prijs moet betalen.

Deze oorlog is onzinnig en onredelijk. Zeker, Saddam Hoessein is een dictator met het bloed van tallozen aan zijn handen. Natuurlijk kan een beschaafde samenleving niet tolereren dat dit soort figuren ongestraft hun schanddaden bedrijven. Maar hadden we daarvoor niet speciaal, NB op Nederlandse bodem, het Internationaal Strafhof opgericht? Waarom gaan we Irak dan bombarderen in plaats van Saddam Hoessein aan te pakken? Omdat dat laatste zo moeilijk is? Wat is moeilijker dan het offeren van onschuldige levens om één schuldige te treffen?

Deze oorlog werkt ook averechts. Hij zal de verhoudingen in de wereld en met name in het Midden-Oosten nog verder verslechteren en de kans op nog méér oorlog, nog meer aanslagen en nog minder kans op vrede drastisch vergroten.

Hoe kan het dat ondanks overtuigende argumenten onze volksvertegenwoordiging toch bereid is mee ten oorlog te trekken?
Wat is er mis met onze beschaving dat we oorlog nog steeds als een optie voor het oplossen van problemen beschouwen?
Hebben we te weinig verbeelding om te zoeken naar andere oplossingen?

Ik wil niet capituleren voor het argument ‘wat wil je anders dan oorlog voeren?’. Ik wil dat we mensen overtuigen dat géén oorlog vrijwel altijd de betere oplossing is en dat oorlog eigenlijk zelden of nooit een optie is. Omdat het vloekt met mijn begrip van beschaving, mijn gevoel voor rechtvaardigheid, en -het allerbelangrijkste – meestal ook niets oplost.

De oorlog is nog niet begonnen, ook al is hij erg dichtbij. Ik zal alles doen om onze regering, al is het om vijf voor twaalf, te weerhouden ja tegen deze oorlog te zeggen. Ik kan daarbij uw hulp niet missen. U moet samen met mij nee tegen deze oorlog zeggen en bovenal anderen overtuigen samen met óns nee tegen deze nieuwe oorlog te zeggen. Ze moeten het niet alleen tegen opiniepeilers zeggen. Ze moeten het nu laten horen en zien aan onze regeringsleiders.

Mijn oproep aan u is om samen op te trekken, samen ten strijde te trekken tegen de oorlog, en vóór een beschaafde reactie op wantoestanden en schandelijke praktijken.

Verzet móet! We hoeven niet af te wachten en toe te zien hoe een oorlog begonnen wordt, VN-resoluties of niet.

John Lennon riep ons al eens op met zijn lied Imagine om de verbeelding niet te laten wegsijpelen. Zonder de verbeelding wordt de wereld somber en cynisch, en uiteindelijk onleefbaar.

De SP heeft nu meer dan 32.000 leden. We hebben een succesvol jaar achter de rug. We staan er in velerlei opzicht goed voor. Dat brengt ook verantwoordelijkheden met zich. Bijvoorbeeld de taak om in de strijd tegen de Nieuwe Oorlog het voortouw te nemen.

Reacties uitgeschakeld